میراث مکتوب – در هرگز و همیشۀ انسان (از میراث عرفانی خواجه عبدالله انصاری) عنوان تازه ترین اثر دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی است که از سوی انتشارات سخن راهی بازار نشر شده است.
امتیاز بزرگ این کتاب بر تمامی آثاری که در ایران و خارج از ایران تا کنون به نام خواجه عبدالله انصاری انتشار یافته، این است که چند «متن» پارسی موجود در این کتاب با تمامی آثار نشریافته به نام خواجه، از بنیاد متفاوت است. آشنایان این گونه مباحث نیک می دانند که آنچه از آثار فارسی خواجه عبدالله تا این لحظه در جهان نشر یافته است، به جز کتاب طبقات الصوفیه و صد میدان او همگی آثاری هستند که به لحاظ مسائل مایگی و سبک شناسی و نسخه شناسی بسیار جدیدند.
قدیم ترین نمونه هایی که تاکنون به نام آثار فارسی خواجه عبدالله انتشار یافته، به لحاظ نسخه شناسی، با روزگار او فاصله ای چهارصد پانصد ساله دارند و از منظر مسائل سبک شناسی و تاریخ زبان نیز دارای کمترین نشانه هایی از قدمت اند.
خوانندگان در کتاب حاضر این بخش ها را در اختیار دارند:
- مقدمه ای دربارۀ خواجه عبدالله انصاری و جایگاه او در عرفان ایرانی و در نثر هنری صوفیانه و بحثی در نادرستی انتساب حدود بیست رسالۀ فارسی به او و سخنی دربارۀ تفسیر کشف الاسرار میبدی و ارتباط آن با خواجه عبدالله و پژوهشی دربارۀ روابط تفسیر کشف الاسرار و تفسیر الکشف و البیان ثعلبی.
- متن آثار فارسی خواجه عبدالله، کتابت 702، از نسخۀ مدرسۀ نمازی خوی
- روایت علاء بخاری از گفتارها و مناجات انصاری در کتاب حیرة الفقهاء خویش که به تاریخ 695 تألیف شده است؛
- روایت ابوالمجد تبریزی از گفتارها و مناجات انصاری در سفینۀ تبریز مورخ 721 که خود یکی از کهن ترین روایات این اثر است؛
- کلمات شیخ الاسلام انصاری از نسخۀ کتابخانۀ شهید علی پاشا، به شمارۀ 1393 که در قرن هشتم کتابت شده است و با دیگر روایت ها تفاوت بنیادی دارد.
- چند مناجات انصاری از روایت برکوی در طبقات الصوفیه؛
- تصحیح و شرح مناقب شیخ الاسلام از روی نسخۀ منحصر به فرد آن که در کتابخانۀ دیوان هند وجود دارد.
- کوشش برای حل مشکلات این متون و آسان کردن فهم آنها و پاسخ دادن به تمام پرسش هایی که ممکن است برای خوانندگان پیش بیاید.
فهرست عناوین این کتاب به این شرح است:
خواجه عبدالله انصاری
«پیر هری» غیر از «خواجه عبدالله انصاری» است!
دربارۀ آثار فارسی منسوب به انصاری
اشاره ای به آثار عربی خواجه عبدالله
بخش اول
بخش دوم
بخش سوم: روایتی کهن از مناجات انصاری
بخش چهارم: فصل من کلمات شیخ الاسلام عبدالله انصاری
بخش پنجم: مناجات
مناقب شیخ الاسلام
شفیعی کدکنی: محمدرضا، در هرگز و همیشۀ انسان (از میراث عرفانی خواجه عبدالله انصاری)، تهران، سخن، 1394 545 صفحه، شمارگان: 2200 نسخه، قطع: رقعی.