میراث مکتوب – زبان‌های ایرانی به گروهی از زبان‌ها و گویش‌ها گفته می‌شود که ازنظر ویژگی‌های زبانی وجوه مشترک دارند. در این نام‌گذاری معیارهای زبان‌شناختی مورد نظر است و نه مرزهای جغرافیایی و سیاسی کنونی ایران.
زبان‌های ایرانی خود جزو خانوادۀ بزرگ‌تری از زبان‌ها هستند که اصطلاحاً به هندواروپایی معروف است. سرچشمۀ واحدی که تمام زبان‌های ایرانی از آن منشعب می‌شود، به طور قراردادی، «ایرانی آغازین» یا «ایرانی باستان» نامیده می‌شود. این زبان پایه و مایۀ وحدت تاریخی زبان‌های ایرانی به شمار می‌رود و تمام زبان‌های ایرانی در جریان تطور این زبان اصلی و مشترک پدید آمده‌اند. درمجموع، جریان تطور زبان ایرانی آغازین و به وجود آمدن خانوادۀ زبان‌های ایرانی را از این زبان می‌توان در سه دوره بررسی کرد: باستان و میانه و نو.
زبان‌های ایرانی میانه را به دو گروه شرقی و غربی تقسیم می‌کنند. گروه زبان‌های ایرانی میانۀ شرقی که در شرق ایران تا ترکستان چین و به دلیل مهاجرت برخی از قبایل ایرانی، در شمال غرب ایران تا دریای سیاه، رواج داشتند، عبارت‌اند از: بلخی، خوارزمی، سُغدی و سَکایی میانه. زبان خُتَنی یکی از گویش‌های زبان سَکایی است که در سرزمین ختن، تا پیش از حملۀ مسلمانان به آنجا، در اوایل سدۀ یازدهم میلادی، بدان تکلم می‌شده است.
در مجموعۀ حاضرکوشش بر آن بوده است که دیدی کلی دربارۀ ختن و تاریخ آن، از دوران باستان تا معاصر، به دست داده شود و کلیاتی در باب زبان ایرانی ختنی و ادبیات بسیار غنی آن و همچنین مهم‌ترین منابع این حوزه ارائه گردد. فهرست مطالب مندرج در این کتاب بدین شرح است: پیش‌سخن؛ ختن در دوران باستان و در دوران اسلامی (جغرافیا، بنیان‌گذاری ختن و پیشینۀ افسانه‌ای آن، ختن در دوران تاریخی، بودایی‌گری در ختن و سرانجام آن، اقتصاد و فرهنگ و هنر در ختن، ختن در ادبیات فارسی)؛ زبان ختنی (نام زبان ختنی، پیشینۀ تاریخی زبان ختنی، ادوار زبان ختنی، خط متون ختنی، تاریخچۀ مطالعات ختنی)؛ دستور زبان ختنی (طبقه‌بندی تاریخی، آواشناسی، صرف، نحو، واژه‌سازی و واژه‌گزینی در ختنی)؛ متون و ادبیات ختنی (طبقه‌بندی متون ختنی، متون دینی، متون غیردینی، شعر در ختنی، نمونه‌هایی از متون ختنی).
کتاب خُتَن و زبان خُتَنی نوشتۀ دکتر مجید طامه، پژوهشگر گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که دفتر پژوهش‌های فرهنگی آن را در ۱۳۰ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، به بهای ۱۰۰۰۰۰ ریال منتشر کرده است.
منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی