میراث مکتوب- مرحوم استاد حبیب یغمایی (1363-1280) یكی از ادیبان برجسته روزگار ما به شمار می‌آید كه نامش افزون بر اینكه با تصحیح گران‌سنگ آثاری چون «ترجمه تفسیر طبری» و «گرشاسب‌نامه» گره خورده، بیش از هر چیز خاطره ارزشمند مجله مهم «یغما» را در خاطرِ علاقه‌مندان به زبان و ادبیات فارسی زنده می‌كند. او با انتشار «یغما» خدمت ارزنده‌ای به توسعه و گسترش فرهنگ و زبان فارسی این مرز و بوم كرد. یغمایی در 1280 در «خور» ناحیه جندق از بخش «خور و بیابانك» دیده به جهان گشود. پدر یغمایی نیز از شاعران و ادیبان محلی به شمار می‌رفت. برای ادامه تحصیل به شاهرود و سپس تهران رفت و در مدرسه آلیانس و پس از آن در دارالمعلمین عالی نزد استادانی چون علامه اقبال آشتیانی و عبدالعظیم‌خان قریب به تحصیل پرداخت. پس از پایان تحصیلات در تهران به خدمات دولتی پرداخت. او ابتدا در اداره ثبت و سپس به وزارت معارف انتقال یافت و ریاست فرهنگ سمنان و دامغان به او سپرده شد. یكی از مهم‌ترین فعالیت‌های فرهنگی او در این دوره تأسیس نخستین مدارس ابتدایی دولتی در زادگاهش بود. سپس به مدیریت كل نگارش وزارت معارف منصوب شد و به كار تدوین كتاب‌های درسی نظارت داشت و از آن پس فعالیت‌های فرهنگی خود را با محمدعلی فروغی آغاز كرد. از جمله كلیات سعدی را با همكاری فروغی تصحیح كردند، همزمان گرشاسب‌نامه اسدی طوسی را ویرایش و چاپ كرد و كتابی محققانه به نام سعدی‌نامه گردآوری و منتشر كرد. در 1331 رییس اداره انطباعات (مطبوعات و انتشارات) شد. یغمایی سال‌های زیادی به تدریس در دارالفنون، دارالمعلمین عالی و دانشگاه تهران پرداخت. در سال 1355 دانشكده ادبیات دانشگاه تهران به پاس خدمات ارزنده‌اش به فرهنگ كشور، دكترای افتخاری زبان و ادبیات فارسی به او اعطا كرد. یغمایی در شعر چون كاملا از سبك سعدی پیروی كرده، شعرش روان و با مفهوم است. از 1300 به بعد، شعرهای زیادی از وی در كتاب‌های درسی منتشر شده است. شعر «روباه و زاغ» در كتاب فارسی سوم دبستان یكی از آنها است كه با گذشت بیش از هفت دهه، هنوز هم مهمان كتاب‌های درسی دانش‌آموزان است. شعرش فصاحت و بلاغت دارد. استوار، محكم، ساده و لطیف است. یغمایی شاعری بود كه حرف‌ها و دردها برای گفتن داشت و اشعارش سرشار از شور و عشق است. با تمام وجود عشق خود را به ایران نمایان می‌كند.
از دیگر فعالیت‌های او در زمینه پژوهش، نگارش مقالاتی درباره كتاب و كتابخانه‌ها، بانیان و واقفان كتابخانه‌های عمومی، كتاب‌دوستان، كتابفروشان، چاپخانه‌داران و گروه‌هایی از این قبیل بود كه به تدریج و در طول 63 سال در مجلات، نشریات و كتاب‌ها به طور متفرق به چاپ رسید. یغمایی در بسیاری از حوزه‌های پژوهشی، تحقیقی، ادبیات، تاریخ و شعر صاحب نظر و اثر است و آثار و تالیفاتی دارد. از جمله در سه زمینه متن‌شناسی، تصحیح متن و فهرست نگاری، آثار مهمی از او برجای مانده است. از جمله برخی از این آثار می‌توان به تاریخ جندق و بیابانك، یادبودنامه تقی‌زاده، رساله‌ای در قافیه، سرنوشت دخمه ارغوان و… اشاره كرد. یغمایی پیش از شروع كار مجله یغما، تجربه انتشار مجلات مختلف را داشت. برای نمونه یك دوره سردبیر مجله نامه فرهنگستان شد و مجله آموزش و پرورش را سه سال مدیریت كرد. در اواخر 1326 تقاضای امتیاز مجله «یغما» را كرد و نخستین شماره آن در فروردین 1327 منتشر شد. این مجله آموزنده در مدت 31 سال انتشار منظم در 366 شماره و پس از نشر آخرین شماره در اسفند 1357 با اعلام رسمی یغمایی و تودیع او تعطیل شد. بدون شك بزرگ‌ترین خدمت یغمایی به زبان فارسی و حوزه پژوهش‌های ایرانی، چاپ و نشر مرتب این مجله بود. یغمایی در دوره‌ای می‌زیست كه تحولات سیاسی گسترده‌ای در تاریخ معاصر ایران رقم خورده و این تحولات در آثار وی منعكس می‌شد. بسته بودن فضای سیاسی دوره رضاخان در آثار یغمایی قابل توجه است. او در تلاش بود تا با مجله «یغما»، تاریخ و ادبیات ایران را حفظ كند. نویسندگان و ادیبان برجسته‌ای چون مجتبی مینوی، جلال‌الدین همایی، محیط طباطبایی، محمد معین، حسین سعادت نوری و باستانی پاریزی نتایج تحقیقات خود را در مجله یغما منتشر می‌كردند. دوره مجله یغما از مهم‌ترین منابع ادبی ایران در فاصله سال‌های 1327 تا 1357 و مجموعه‌ای از آثار بزرگ‌ترین محققان معاصر ایران است. این محقق فرهیخته در 24 اردیبهشت 1363 در تهران درگذشت و در زادگاهش «خور و بیابانك» به خاك سپرده شد.
محمود فاضلی
منبع: روزنامه اعتماد