میراث مکتوب – وقتی اثر بزرگان از قرع و انبیق صاحب نظران گذشت و در حلقه خواص تایید گشت، آنگاه جامعه اطمینان می‌یابد که آن اثر ماندگار یا شاهکار در دل ملت ریشه دارد.
تعبیرات و کلمات آن برخاسته از دل‌هاست و مهر ابدی بر ان خورده و جزء میراث ملی شده است.
بعید نیست حافظ نیز مانند هر شاعر دیگری مکرر در غزلیات خود دست می‌برده و برخی از ابیات آن را بنا به علل سیاسی، حذف یا بیت دیگری برجای آنچه می‌افزوده است اما آنچه مسلم است تدوین یک حافظ عثمانی دیگر دیر شده و دواوینی که امروز بعد از ۶۱۲ سال در برابر ما قرار دارد از این چند قسم بیرون نیست:
◦دیوان‌های عکسی یا زیراکسی که متن اصلی یک نسخه قدیمی را در دسترس ما قرار می دهند.
◦حافظ‌‌های تلفیقی یعنی نسخی که گردآورنده آن می‌کوشد تا یک متن قدیمی را اساس کار قرار دهد و با مراجعه به نسخه خطی‌های دیگر و احیاناً متون چاپی، متن خود را تصحیح و نسخه بدل‌های مهم را در حاشیه و گاهی نیز در متن کتاب خود درج کند نظیر حافظ خلخالی و قزوینی.
◦نسخه ذوقی یا سلیقه‌ای، دیوان‌هایی از خواجه شیراز که نویسنده یا شاعر در آن کمی بیشتر به خود جرأت میدهد و احیاناً اغلاط متون خطی را از متن به سوی حاشیه تبعید می‌کند ولی اغلب در برابر نسخه های به اصطلاح خطی و قدیمی دست و پای خود را گم می‌کند و مانند مولفان نسخ تلفیقی قید «گذا فی المتن» می‌گذارد.
◦نسخ تزئینی مانند قرآن‌های زیبایی که صرفاً به خوش خطی، تذهیب و کاغذ مرغوب نظر دارد.
◦نسخه‌های خارپشت مانند که آکنده است از نسخه بدل‌های بی‌شمار که واقعاً اکثر آنها چون تیغ تیز به سر و چشم و سینه خواننده بیچاره می‌خورد و او را از خواندن متن که بدونی درایت و صلاحیت کافی و به طور ماشینی تهیه شده به کلی منصرف می‌کند.
نویسنده در این اثر به شرح ۹۹ غزل از اشعار حافظ پرداخته و در این اثر خود سعی کرده است تا آیات قرآن و احادیث به کار رفته در اشعار حافظ را به طور کامل توضیح دهد. یکی از ویژگی‌های این کتاب این است که در آن سعی شده از تمام نسخه‌های دیوان حافظ به عنوان منبع بهره گرفته شود. فهرست مطالب کتاب به این قرار است:
تعبیرات و کلمات آن برخاسته از دل‌هاست و مهر ابدی بر ان خورده و جزء میراث ملی شده است.
بعید نیست حافظ نیز مانند هر شاعر دیگری مکرر در غزلیات خود دست می‌برده و برخی از ابیات آن را بنا به علل سیاسی، حذف یا بیت دیگری برجای آنچه می‌افزوده است اما آنچه مسلم است تدوین یک حافظ عثمانی دیگر دیر شده و دواوینی که امروز بعد از ۶۱۲ سال در برابر ما قرار دارد از این چند قسم بیرون نیست:
◦دیوان‌های عکسی یا زیراکسی که متن اصلی یک نسخه قدیمی را در دسترس ما قرار می دهند.
◦حافظ‌‌های تلفیقی یعنی نسخی که گردآورنده آن می‌کوشد تا یک متن قدیمی را اساس کار قرار دهد و با مراجعه به نسخه خطی‌های دیگر و احیاناً متون چاپی، متن خود را تصحیح و نسخه بدل‌های مهم را در حاشیه و گاهی نیز در متن کتاب خود درج کند نظیر حافظ خلخالی و قزوینی.
◦نسخه ذوقی یا سلیقه‌ای، دیوان‌هایی از خواجه شیراز که نویسنده یا شاعر در آن کمی بیشتر به خود جرأت میدهد و احیاناً اغلاط متون خطی را از متن به سوی حاشیه تبعید می‌کند ولی اغلب در برابر نسخه های به اصطلاح خطی و قدیمی دست و پای خود را گم می‌کند و مانند مولفان نسخ تلفیقی قید «گذا فی المتن» می‌گذارد.
◦نسخ تزئینی مانند قرآن‌های زیبایی که صرفاً به خوش خطی، تذهیب و کاغذ مرغوب نظر دارد.
◦نسخه‌های خارپشت مانند که آکنده است از نسخه بدل‌های بی‌شمار که واقعاً اکثر آنها چون تیغ تیز به سر و چشم و سینه خواننده بیچاره می‌خورد و او را از خواندن متن که بدونی درایت و صلاحیت کافی و به طور ماشینی تهیه شده به کلی منصرف می‌کند.
نویسنده در این اثر به شرح ۹۹ غزل از اشعار حافظ پرداخته و در این اثر خود سعی کرده است تا آیات قرآن و احادیث به کار رفته در اشعار حافظ را به طور کامل توضیح دهد. یکی از ویژگی‌های این کتاب این است که در آن سعی شده از تمام نسخه‌های دیوان حافظ به عنوان منبع بهره گرفته شود. فهرست مطالب کتاب به این قرار است:
انگیزه نگارش کتاب
حدود اعتماد ما به نسخه‌های مادر
خصومت نقل و حکومت عقل
معیار تشخیص اصیل از دخیل و سخن پست از والا در دیوان خواجه شیراز
چرا حافظ را لسان الغیب خوانده‌اند
حافظ از تصوف عبور کرد، ولی در آن متوقف نشد
عشق محوری در دیوان خواجه شیراز
فن نگریستن یا «نظربازی»
فشرده‌ای از مطالب
بلاغت در قرآن، حافظ و سعدی
اینک شروط چهارگانه
صفحه کلید
خلاصه کتاب حافظ دل‌ها
منابع عمده کتاب
۹۹ غزل از دیوان حافظ
در انگیزه نگارش کتاب آمده است: انتظار می‌رود که این نقد دقیق-که حاصل شصت‌واندی سال عمر است- بتواند هم فصلی در «حافظ شناسی» بگشاید و هم در تشخیص شعر واقعی و «واجد الشرایط» از نظم «فاقد الشرایط» موثر افتد.
حافظ دل‌ها، نه نسخه‌بدل‌ها نگاشته محمدمهدی فولادوند را نشر تاریخ ایران در ۱۵۰۰ نسخه نگاشته است.