میراث مکتوب- حجت الاسلام حاجی رضا زین‌العابدینی مدیرکل اوقاف و امور خیریه همدان گفت: نسخه شاخص نهج‌البلاغه به خط حسن ابن اسماعیل متعلق به ۷۶۴ سال پیش و به جا مانده از دوران ایلخانی و قانون ابن‌سینا به خط جمال محمد با ۴۳۸ سال پیشینه و یادگاری از عصر صفوی است.
او گفت: این آثار ارزشمند از مجموعه کتابخانه موقوفه مرحوم بهاءالملک است که در موزه وقف نگهداری می‌شود و با همکاری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه همدان افزود: این موزه غنی‌ترین موزه وقف کشور و دارای حدود هزار قطعه اشیا و آثار ارزشمند است.
حجت الاسلام زین‌العابدینی هدف اصلی این موزه را شناخت فرهنگ وقف و نیکوکاری و انعکاس و انتقال آن به جامعه دانست و گفت: موقوفات این استان یکی از غنی‌ترین منابع شناخت فرهنگ ایرانی اسلامی هستند و همدان نخستین استان کشور محسوب می‌شود که در مسیر شناخت و معرفی فرهنگ وقف و بازنمایی آن به صورت علمی اقدام کرده است.
او راه‌اندازی موزه وقف همدان و همچنین چاپ کتاب موقوفه دانشنامه همدان را از گام‌های بنیادین و اساسی در راستای حفظ و معرفی موقوفات استان برشمرد و افزود: با ایجاد زیرساخت‌های لازم و بهره‌گیری از دانش تخصصی در یک برنامه مدون در صدد شناخت و معرفی آثار و فرهنگ وقف به جامعه هستیم.
خسرو محمدی کارشناس باستان شناسی اداره کل اوقاف و امور خیریه همدان نیز در تشریح نسخه‌های ثبت شده گفت: کهن‌ترین نسخه خطی موجود در استان همدان، نسخه‌ای از «نهج‌البلاغه» است که دیرسالی‌اش به ۷۶۴ سال پیش می‌رسد.
وی خاطرنشان کرد: این نسخه در واپسین روزهای ماه جمادی‌الاول سال ۶۷۵ هجری قمری در مشهدالرضا (ع) به دست «حسن بن اسمعیل بن ابراهیم بن علی بن ابن السعیدی» و به خط نسخ بازنویسی شده و این تاریخ برابر با دوران حکومت ایل‌خان مغول است.
او افزود: این اثر در سال ۱۰۴۷ هجری قمری و در دوران حکومت «شاه صفی صفوی» به دست شخصی به نام «طهماسب قلی» می‌رسد و «محمد چلبی»، «عبدالله عبدی»، «خلیل نجفی» و «محمد مصلح» اشخاص دیگری هستند که مالک کتاب بوده‌اند.
محمدی درباره اینکه نسخه یاد شده کی و چگونه به همدان می‌رسد و در کتابخانه اعتمادیه جای می‌گیرد گفت: این موضوع شاید برای همیشه رازی سر به مُهر بماند، شاید این نسخه در جریان نبردهای نظامیان قراگُزلو در مشهد و غائله هرات به همدان آورده شده باشد.
این کارشناس باستان شناسی اضافه کرد: با توجه به پیشینه خانوادگی بهاءالملک که بازماندگان قزلباشان هستند بعید نیست که این نسخه میراث خانوادگی قراگُزلوها باشد و بر همین اساس می‌توان این اثر را کهنه‌ترین نسخه خطی استان همدان و غرب کشور دانست که تاکنون شناخته شده و برجا مانده است.
او همچنین در توصیف کتاب قانون گفت: این اثر متعلق به شیخ الرئیس بوعلی سینا و شامل سه سرلوحه عالی و مذهب است و دارای ۱۵ مهر بزرگ که اولی به نام عنایت خان شاه جهانی است و این نسخه به خوبی مرمت شده و دارای شرایط عالی است.
محمدی خاطرنشان کرد: این نسخه با جلدی در ابعاد ۳۲/۳*۲۱ به رنگ زرشکی و مشکی و دارای تزئینات پرکار شامل؛ لچک ترنج، کتیبه‌های زیادی در حاشیه، و فرم‌های دایره‌ای تزئینی است که تزئینات با رنگ طلایی برجسته کاری شده‌اند.
به گفته کارشناس باستان شناسی اداره کل اوقاف و امور خیریه همدان بهاءالملک شخصی فرهیخته بود که ضمن وقف اموال خود و ایجاد یکی از بزرگترین موقوفات کشور کتابخانه شخصی خود را نیز وقف کرد و آن آثار را به رسم امانت و به حکم وقف به آیندگان سپرد.
او یادآوری کرد: اداره کل اوقاف استان همدان ضمن پاسداشت این میراث ارزشمند توانست ۲ نسخه از مجموعه وی را به ثبت ملی برساند ضمن اینکه خانه بهاءالملک واقع در شهر همدان که بعدها تبدیل به درمانگاه موقوفه شد نیز در سال ۱۳۸۴ ثبت ملی شده است.