میراث مکتوب – سال 1393 رو به پایان است و در این میان بسیاری از دوستداران فرهنگ این مرز و بوم در این سال دنیای فانی را بدرود گفتند.
آنچه در ادامه می آید یادی از این اسطوره های جاویدان و چهره های ماندگار تاریخ است.
دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی
دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی، مورخ، نویسنده، پژوهشگر و استاد بازنشستۀ دانشگاه تهران، پنجم فروردین‌ماه در سن 89 سالگی درگذشت و پیکرش در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد. او متولد ۱۳۰۴ در پاریز، از توابع شهرستان سیرجان در استان کرمان بود. باستانی پاریزی بیش از 40 عنوان کتاب به چاپ رسانده است که از جمله آنها این عنوان‌ها هستند: «پیغمبر دزدان»، «مجموعه هفتی» (سبعه ثمانیه)، مجموعه شعر «یادبود من»، ترجمه «ذوالقرنین یا کوروش کبیر»، «از پاریز تا پاریس»، «گذار زن از گدار تاریخ»، «شاهنامه آخرش خوش است» و «گرگ پالان‌دیده».
ریچارد نلسون فرای
ریچارد نلسون فرای (Richard Nelson Frye) در تاریخ ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰ در آمریکا متولد شد و در ۲۷ مارس ۲۰۱۴ (7 فروردین 1393) جهان را بدرود گفت. او متخصص برجستهٔ ایران‌شناسی، شرق‌شناس و استاد بازنشستهٔ دانشگاه هاروارد بود. او به زبان‌های فارسی، عربی، روسی، آلمانی، فرانسوی، پشتو، ازبک و ترکی مسلط بود و با زبان‌های اوستایی، پهلوی و سغدی آشنایی کامل داشت.
فرای بیش از ۷۰ سال از زندگی‌اش را صرف مطالعه و پژوهش دربارۀ تاریخ و فرهنگ فلات ایران کرد و یکی از آخرین بازماندگان نسل ایران‌شناسان و شرق‌شناسانی چون آرتور کریستین‌سن و آرتور پوپ، رومن گیرشمن و پروفسور آلبرت امستد بود که شرق‌شناسی را در دانشگاه‌های جهان بنیان گذاشتند و تألیفات بسیاری دربارۀ فرهنگ و هنر و تاریخ ایران داشتند.
دکتر شمس شریعت تربقان
استاد دکتر شمس شریعت تربقان، رییس موزۀ تاریخ پزشکی روز سه شنبه، ششم خرداد سال جاري دار فاني را وداع گفت. دكتر شريعت تربقان در سال 1305 در دهستان تربقان (كاشمر) متولد شد و در سال 1333 از دانشكدۀ پزشكي دانشگاه تهران فارغ التحصيل شد. از وي كتاب هاي تاريخ آموزش پزشكي در ايران، زندگينامۀ دكتر امير اعلم، پروفسور ارلن و نقش او در آموزش پزشكي نوين در ايران و … به يادگار مانده است.
ایوونه دولد سمپلونیوس، پژوهشگر تاریخ ریاضیات
خانم ایوونه دولد سمپلونیوس، پژوهشگر برجستۀ تاریخ ریاضیات و معماری ریاضی، دوشنبه 16 ژوئن 2014 (26 خرداد 1393) در بیمارستانی در هایدلبرگ درگذشت. وی به سبب پژوهش‌هایش دربارۀ غیاث‌الدین جمشید کاشانی شهروند افتخاری کاشان شناخته می‌شد. از آثار وي دربارۀ غياث الدين جمشيد كاشاني مي توان به كتاب «غیاث الدین جمشید کاشانی و محاسباتش روی گنبد و قبه و ساختمان های گنبدی» به ترجمه بهرام آروین اشاره كرد.
آیت الله عزیزالله عطاردی
آیت‌الله عزیزالله عطاردی مصحح و پژوهشگر برجستۀ دینی 4 مرداد در سن ۸۶ سالگی دار فانی را وداع گفت.استاد عزیزاللَّه عطاردى در سال 1307 هجري شمسي در شهرستان قوچان دیده به جهان گشود. وي پس از پشت سر گذاشتن دوران کودکى، اولیات و ادبیات را در قوچان سپس در مشهد مقدس و نقاط دیگر سطوح متوسط و عالى را به پایان رسانید و از محضر پر فیض آیات عظام مرحوم آقاى میلانى و دیگران استفاده کامل کرد و در فکر به دست آوردن مواریث علمى و تراث بزرگان قدماي دینى افتاد و براى نیل به آن هدف مسافرتهاى عدیدهاى به کشورهاى آسیائى پاکستان و هندوستان و کشمیر و غیره نموده و از کتابخانه هاى بزرگ نظام حیدرآباد و موزه سالار جنگ در حیدرآباد دیدن و از کتابخانهاى علامه سید حامد حسین صاحب عبقات در لکنهو بازدید و مبالغ بسیارى از ذخایر علمى به دست آورد.
نخستین کار منتشر شده استاد، استخراج غلط نامه فروع کافی است که در سال 1334 به انجام رسیده و منتشر شده است.
دکتر سید غلامرضا تهامی
دکتر سید غلامرضا تهامی، مؤلف، مترجم و ویراستار صبح روز دهم آبان در سن 83 سالگی دار فانی را وداع گفت. وی در سال 1310 در شهر بيرجند ديده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خودش گذراند و پس از آن در سال 1331 وارد دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران شد و تحصیلات خود را تا مقطع دکتری در همین زمینه ادامه داد. سید غلامرضا تهامی تا اوایل دهۀ 40 ویرایش بیش از 20 عنوان از کتابهای «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» را برعهده داشت. از جمله برخی ترجمه های استاد بدیع الزمان فروزانفر.
فرهنگ اعلام تاریخ اسلام اثر دکتر تهامی در دو مجلد با 28 هزار مدخل و بیش از شش هزار صفحه از سوی شرکت سهامی انتشار، در اسفند 1385 منتشر شده است. این کتاب به عنوان اولین کتاب مرجع در این زمینه به زبان فارسی، در سال 1386 به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزیده شده است.
از دیگر آثار زنده یاد تهامی می توان به باروی قفقاز، دو قرن مبارزه مسلمانان قفقاز (ترجمه)، بحران فرهنگ اسلامی(ترجمه)، چین و هنرهای اسلامی (ترجمه)، سیاست و دیانت در اسراییل (ترجمه)، مسايل هنر و زيبايي‌شناسي (ترجمه) و نگارگری اسلامی (ترجمه) اشاره کرد.
زنده یاد دکتر تهامی همچنین ویرایش و نمونه خوانی برخی از آثار مرکز پژوهشی میراث مکتوب را بر عهده داشته است.
دکتر رشید عیوضی
دکتر رشید عیوضی حافظ شناس و استاد دانشگاه تبریز هفتم آذرماه از دنیا رفت. در کارنامۀ فعالیت‌های او این موارد به چشم می‌خورد: مدیر مجلۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه، رئیس دانشکده ادبیات و دانشکدۀ علوم تربیتی و رئیس ادارۀ انتشارات دانشگاه. عیوضی به خاطر تصحیح دیوان حافظ در سال 1377 موفق به دریافت جایزه کتاب سال شد. در سال 1385 هم برای کتاب «حافظ برتر کدام است؟!» جایزه قلم زرین را گرفت. تصحیح «دیوان همام تبریزی» و تألیف کتاب «چهره ابلیس در متون اسلامی و ادبیات فارسی» (چاپ‌نشده) از دیگر آثار اوست.
خسرو افشار
استاد خسرو افشار برادر استاد ایرج افشار که مبتلا به بیماری سرطان بود، 21 آذر در کانادا درگذشت. زنده یاد خسرو افشار از جوانی به کار صحافی و هنرهای کتاب آرایی مشغول بود و در زمینۀ کاغذهای ابر و باد مبتکر شیوه ها و کاربردهای تازه و صاحب سبک بود.
سید باقر مظفرزادۀ رودسری
سید باقر مظفرزاده رودسری مترجم کتاب الصیدنه فی الطب روز پنج شنبه 25 دی ماه دار فانی را وداع گفت. مرحوم استاد مظفرزادۀ رودسری در سال 1303 دیده به جهان گشود. وی فارغ التحصیل رشتۀ شیمی در مقطع کارشناسی از دانشگاه تهران بود. کتاب الصیدنه فی الطب به ترجمۀ این استاد فقید در سال 1383 از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شد.
محسن باقرزاده
مرحوم محسن باقرزاده ناشر پیشکسوت، 14 بهمن‌ماه از دنیا رفت. او انتشارات توس را سال 1340 تأسیس کرد. همچنین کتاب‌فروشی توس را در سال 1349 در ابتدای خیابان توس راه‌اندازی کرد. باقرزاده بیش از 700 عنوان کتاب که بیشتر در حوزۀ ادبیات، تاریخ و ایران‌شناسی بود به چاپ رساند.
خلیل خطیب رهبر
استاد سید خلیل خطیب رهبر در سال ۱۳۰۲ خورشیدی در یکی از محلات قدیمی شهر «کرمان» دیده به جهان گشود. پدر وی از جملهٔ روحانیون بنام کرمانی به‌‌شمار می‌آمد و نام خانوادگی «خطیب رهبر» اشاره به همین سابقه‌است. خطیب رهبر تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خویش سپری کرد و سپس برای تکمیل تحصیلات خویش در سال ۱۳۱۹ وارد دانشسرای مقدماتی کرمان شد. فارغ‌التحصیلی او با درجهٔ ممتاز در سال ۱۳۲۲ خورشیدی بود و پس از آن به تدریس در مدارس کرمان و خدمت آموزش و پرورش (فرهنگ) مشغول گردید. پس از چند سال تدریس، برای انجام تحصیلات عالی عازم تهران گردید و پس از اخذ لیسانس و فوق لیسانس، در دورهٔ دکتری زبان و ادبیات فارسی، در دانشگاه تهران پذیرفته شد و سرانجام در سال ۱۳۳۶ خورشیدی موفق به اخذ دکتری خویش گردید. عنوان پایان‌نامۀ دکتری وی «تحقیق تاریخی و زبان‌شناسی دربارۀ معانی و طرز به‌کار بردن حروف اضافه و حرف ربط» بود. پس از دریافت درجهٔ دکتری، تدریس در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران را آغاز کرد. وی روز پنجشنبه ۱۶ بهمن ۱۳۹۳ به دلیل کهولت سن ـ در ۹۱ سالگی ـ در خانهٔ خود درگذشت. شرح و توضیح مفصل گلستان سعدی، شرح و توضیح مفصل مرزبان نامه، شرح و حواشی غزلیات حافظ ، شرح و حواشی غزلیات سعدی و شرح تاریخ بیهقی و … بر جا مانده است.
یفورد ادموند باسورث
یفورد ادموند باسورث (Clifford Edmund Bosworth؛ متولد ۲۹ دسامبر ۱۹۲۸، شفیلد، انگلستان) تاریخ‌دان و خاورشناس انگلیسی روز شنبه 9 اسفند (28 فوریه 2015) درگذشت.
وی مدرک دکتری خود را از دانشگاه ادینبرا دریافت کرد. وی مقاله‌هایی در دانشنامه‌های ایرانیکا، بریتانیکا، آمریکانا، و دانشنامۀ اسلام نوشته است. از آثار منتشرشدۀ او می توان به کتاب های سلسله های اسلامی (مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی – 1371) و سلسله های اسلامی جدید – راهنمای گاهشماری و تبارشناسی (مرکز بازشناسی اسلام و ایران – 1381) به ترجمۀ فریدون بدره ای اشاره کرد. وی همچنین در سال 2001 به دلیل مطالعات اسلامی و ایرانی موفق به کسب جایزۀ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی شد.
مرکز پژوهشی میراث مکتوب برای این استادان فقید علو درجات را از درگاه خداوند منان آرزومند است.