میراث مکتوب – کوشیار بن لبان گیلانی اخترشناس و ریاضیدان برجستۀ ایرانی، در نیمۀ دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری می‌زیست. او به احتمال زیاد در سال ۳۳۲ یزدگردی معادل با ۳۴۲ هجری خورشیدی به دنیا آمد و با این حساب امسال (۱۳۹۲) هزار و پنجاهمین سال تولد اوست. (برای اطلاعات بیشتر در این باره نگاه کنید به مقالۀ «مبحث تقویم در زیج جامع کوشیار گیلانی»، مجلۀ تاریخ علم، شمارۀ ۶ ، ۱۳۸۷، ص ۲۲).
کوشیار اثر نجومی مهم خود زیج جامع را بین سال‌های ۳۹۹ و ۴۰۳ هجری خورشیدی به عربی نوشته است. همچنین می‌دانیم که او در شامگاه پنج شنبه ۲۱ تیرماه ۳۷۲ هجری خورشیدی (یعنی در ۳۰ سالگی) قران مریخ و زحل را به چشم خود دیده است (نگاه کنید به منبع فوق الذکر).
زیج جامع در چهار مقاله تنظیم شده است: مقالۀ اول شامل ۸۵ باب دربارۀ دستورهای محاسبات نجومی؛ مقالۀ دوم شامل ۵۵ جدول کمیت‌های نجومی؛ مقالۀ سوم شامل ۳۲ باب در موضوع‌های مختلف نجومی؛ و مقالۀ چهارم در ۷۰ باب شامل برهان درستی دستورهای عرضه شده در مقالۀ اول.
ترجمۀ فارسی کهنی از مقالۀ اول زیج جامع در یک نسخۀ خطی در کتابخانۀ دانشگاه لیدن (هلند) به جا مانده است (نگاه کنید به منبع ذکر شده در آغاز مقاله: «مبحث تقویم…»). ویرایشی از متن عربی مقاله‌های اول و چهارم با ترجمۀ انگلیسی آنها در سال ۱۳۸۸ در فرانکفورت منتشر شده شده است.
باب سی و یکم مقالۀ سوم با عنوان «باب مفرد در جوامع علم هیئت» شامل تعریف حدود ۱۳۰ اصطلاح نجومی است. این تعریف‌ها برای مطالعۀ متن‌های نجومی دورۀ اسلامی مفید و کارساز است. این باب کوتاه و کارآمد گاهی به صورت جداگانه هم رونویسی و تکثیر می‌شد. اغلب نسخه‌های کامل یا ناقص زیج جامع شامل این باب هستند. دو نسخۀ خطی از این باب که به عربی اما با حروف عبری نوشته شده به جا مانده است.
کوشیار اثر نجومی مهم خود زیج جامع را بین سال‌های ۳۹۹ و ۴۰۳ هجری خورشیدی به عربی نوشته است. همچنین می‌دانیم که او در شامگاه پنج شنبه ۲۱ تیرماه ۳۷۲ هجری خورشیدی (یعنی در ۳۰ سالگی) قران مریخ و زحل را به چشم خود دیده است (نگاه کنید به منبع فوق الذکر).
زیج جامع در چهار مقاله تنظیم شده است: مقالۀ اول شامل ۸۵ باب دربارۀ دستورهای محاسبات نجومی؛ مقالۀ دوم شامل ۵۵ جدول کمیت‌های نجومی؛ مقالۀ سوم شامل ۳۲ باب در موضوع‌های مختلف نجومی؛ و مقالۀ چهارم در ۷۰ باب شامل برهان درستی دستورهای عرضه شده در مقالۀ اول.
ترجمۀ فارسی کهنی از مقالۀ اول زیج جامع در یک نسخۀ خطی در کتابخانۀ دانشگاه لیدن (هلند) به جا مانده است (نگاه کنید به منبع ذکر شده در آغاز مقاله: «مبحث تقویم…»). ویرایشی از متن عربی مقاله‌های اول و چهارم با ترجمۀ انگلیسی آنها در سال ۱۳۸۸ در فرانکفورت منتشر شده شده است.
باب سی و یکم مقالۀ سوم با عنوان «باب مفرد در جوامع علم هیئت» شامل تعریف حدود ۱۳۰ اصطلاح نجومی است. این تعریف‌ها برای مطالعۀ متن‌های نجومی دورۀ اسلامی مفید و کارساز است. این باب کوتاه و کارآمد گاهی به صورت جداگانه هم رونویسی و تکثیر می‌شد. اغلب نسخه‌های کامل یا ناقص زیج جامع شامل این باب هستند. دو نسخۀ خطی از این باب که به عربی اما با حروف عبری نوشته شده به جا مانده است.
مقاله «تعریف اصطلاحات نجومی در زیج جامع کوشیار» تالیف دکتر محمد باقری است که در شماره دوم دوفصنامه میراث علمی اسلام و ایران به چاپ رسیده است.
متن کامل این مقاله را می توانید در فایل پایین مطالعه کنید.