میراث مکتوب- «سیر الملوک» یا «سیاست نامه» اثر وزیر مشهور و پرآوازه سلجوقی، خواجه نظام الملک طوسی است که تجارب خود را به زبان فارسی در موضوع کشورداری مکتوب نموده است. سیرالملوک در موضوع خود و در میان “سیاستنامه”ها بیهمتاست و در زبان فارسی همانندی ندارد.
سبک نگارش کتاب ساده و روشن و خالی از تصنع و تکلف است، و از شاهکارهای زبان فارسی بهشمار میآید. محتوای این کتاب نیز به فره ایزدی، سیاستمداری و محافظهکاری به عنوان راهکار و تدبیر امور باور دارد.
نظامالملک نگارش کتاب را به فرمان ملکشاه سلجوقی آغاز کرد و در دورهٔ سلطنت محمد بن ملکشاه (۴۹۲–۵۱۱) به پایان رسانید.
قطعههای گوناگون کتاب که از منابع مختلف گردآوری شده، شامل اندرزهای نویسنده، منقولات از قرآن و احادیث و گفتههای مشاهیر و حکایتهایی دربارهٔ شاهان و وزیران و امیران است.
خواجه نظامالملک طوسی در این کتاب با اطلاع از شیوه گذشتگان در کشورداری و با استفاده از تجربه سی ساله خود در وزارت، تصحیح و تأسیس مجموعۀ دوایر حکومتی را پیشنهاد میکند و گاه و بیگاه در ضمن طرح اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران قرن پنجم، از پدید آمدن گروههای مخالف و نوع فعالیت آنان سخن میگوید.
گفتنی است همۀ آنچه در تأیید شیوۀ کار و مواجهه با مخالفان نقل میکند روایات تاریخی محض نیست، با این همه بخش مربوط به اسماعیلیه، پیوسته، مورد توجه محققان بوده است.
سیرالملوک به سبب ارزشهای منحصر به فردی که به بعضی از آنها اشاره شد، برای نخستین بار، در سال 1891م، به همت شارل شفر، محقق برجستۀ فرانسوی، تصحیح و به نام “سیاستنامه” ترجمه و چاپ شده است. این تصحیح از نسخ متأخر بوده که غالباً دستخوش تصرف نسخهنویسان قرار گرفته است.
پس از آن این کتاب به اهتمام هیوبرت دارک انگلیسی در سال 1340 و 1347 به صورتی سزاوارتر تصحیح شده و بارها به طبع رسیده است.
اینبار دکتر محمود عابدی در آغاز تشکیل گروه تصحیح متون در فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تصحیح مجدد چند متن مهم و درجه اول فارسی و از جمله سیرالملوک را پیشنهاد کرده و با تصویب و تأیید شورای علمی این گروه کار تصحیح این کتاب ارزشمند را آغاز کرده و به سرانجام رسانیده است.
سیرالملوک(سیاستنامه)، خواجه نظامالملک طوسی، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمود عابدی، نشر سخن با همکاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چاپ اول، 1398، 694 صفحه، قطع وزیری، 95000 تومان.