تجلی شطرنج در ادب پارسی

میراث مکتوب – کتاب تجلی شطرنج در ادب پارسی (تذکرة الشعرای شطرنج) با تحقیق و گردآوری احمد میرزنده دل تدوین و منتشر شد.

 

به گفتۀ مؤلف این کتاب حاصل تلاشی یازده ساله است که حاوی چهار نسخۀ خطی از مکتوبات شطرنجی است که یکی در کتابخانه و موزه ملک در تهران، دیگری در کتابخانه آیت الله مرعشی در قم، سومی در کتابخانه ای در هند و چهارمی در کتابخانه ای در آمریکا یافت شد. مضافاً، این کتاب مزیّن به آثار اساتید سه هنر خوشنویسی، تذهیب و نگارگری ایرانی است.

در سخن نخست این کتاب به قلم دكتر اسماعيل حاكمی والا، استاد بازنشستۀ دانشگاه تهران آمده است:

«دانشمندان بازی شطرنج را نمادی از جنگ و ستیز و پیكارهای بشر در رویارویی با مخاطرات دانسته اند. شطرنج و اصطلاحات آن به قولی نخستین بار از سوی حكمای هند عنوان گردیده و یا ایرانیان برای اوّلین بار در این میدان گام نهاده و نیز حكمای روم بابی بر آن افزوده اند. شطرنج مبین برخی ویژگی ها و خصایص بارز انسانی، همانند قدرت تصمیم گیری در مواقع بحران، پایداری و استقامت در مقابل مشكلات، تدبیر و چاره سازی به هنگام دشواری ها، بهره گیری از فرصت­های تكرارناپذیر، اجتناب از بی باكی های نابجا، شجاعت توأم با دوراندیشی، خطرپذیری همراه با خردورزی، تحلیل همه جانبۀ اوضاع پیش رو و تأمّل و تفكّر، پیش از اتخاذ هرگونه اقدام عملی است.

جای بسی خوشوقتی است كه آقای مهندس احمد میرزنده دل با علاقۀ زایدالوصفی به مطرح ساختن زوایای ناشناختۀ شطرنج در ادب پارسی پرداخته اند. كتابی كه هم اكنون پیش روی خوانندگان محترم قرار دارد، حاصل زحمات فراوان و پژوهش های آقای میرزنده دل می باشد. ایشان به تمام معنی حقّ مطلب را ادا كرده و با استقصای كامل در دواوین اشعار شاعران و آثار نثرنویسان، به طرح این مهم پرداخته و حتّی به مطالعۀ دفتر اشعار شاعران ناشناخته و منابع فارسی و خارجی اهتمام ورزیده اند.

امید آنكه نشر این كتاب كه عنوان تذكرة الشعرای شطرنج را نیز می توان به آن اطلاق كرد، بشارتی باشد بر مشتاقان شطرنج، این آوردگاه اندیشه ها و نیز بر شیفتگان ادب غنی پارسی و خواستاران آشنایی با آثار و احوال شخصیت های ادبی و تاریخی، از نام آشنایان تا ناشناخته ماندگان قرون گذشته تا دوران معاصر، در سراسر سرزمین های پارسی زبان كه نام و نمونه هایی از آثار منظوم و منثور افزون بر دویست و نود تن از ایشان در این دفتر ثبت افتاده است.

مضافاً، با توجه به عدم وقوف كافی مترجمان و نویسندگان كتب شطرنج بر وجود اصطلاحات اصیل شطرنجی در زبان پارسی كه فهرستی از آنها همراه با مفاهیم، از مراجع مكتوب استخراج و در انتهای همین كتاب آورده شده، شایسته است كه اولیای محترم فدراسیون شطرنج كشور ضمن معرفی كتاب حاضر به دوستداران شطرنج به طور اعم و اهل قلم شطرنج به طور اخصّ، و با ترغیب كاربرد واژگان فارسی و تبیین لزوم احتراز از الفاظ بیگانه، در پاسداشت زبان پارسی گامی در خور بردارند.

همچنین دکتر حکیمه دبیران ویرایش این اثر را بر عهده داشته است.

ميرزنده دل، احمد، تجلی شطرنج در ادب پارسی (تذكرة شعرای شطرنج)، تهران، فرزین، 904 صفحه، قطع: رحلی، بها: 1200000 ریال، 1394.