میراث مکتوب – هنر جلدسازی به عنوان یکی از شاخه‌های مهم هنر کتاب‌آرایی در تمدن ایرانی ـ اسلامی به شمار می‌رود. همچنین از موضوع‌های ثمربخشی است که توانسته با نفوذ معنوی خود حتی در تاریخ تمدن جهان تأثیر به‌سزایی بگذارد. کتاب «جلدسازی؛ تاریخچه جلدسازی در ایران» چگونگی این تأثیر را تشریح می‌کند.
در مقدمه این اثر می‌خوانیم: «کنکاش درباره چگونگی تأثیرگذاری هنر تجلید ایرانی در طول تاریخ کتاب‌سازی اروپا به همراه شواهد و مصداق‌‌های موجود، ضمن اثبات جایگاه واقعی هنر کتاب‌سازی و کتاب‌آرایی ایرانی ـ اسلامی در گستره جهانی، کیفیت روابط و همکاری‌های اروپا با تمدن اسلامی و نیز تأثیرپذیری‌هایی که در مسیر این روابط در فرآیند خلق آثار هنری و فرهنگی دو طرف به وجود می‌آمده را تبیین می‌کند.
این نوشتار در 9 فصل تنظیم شده است. مخاطبان با مطالعه این فصول با تاریخچه جلدسازی، طرح‌های ترنج، انواع جلدها، انواع صحافی در غرب، تاریخ جلدهای اسلامی، هنر جلدسازی قرآن، میراث کهن ایرانی و مراحل صحافی آشنا می‌شوند.
از دیگر مطالب این اثر می‌توان به تزئینات روی جلد، ابزارهای صحافی، انواع ماشین‌های صحافی، اجزاء جلد کتاب، ترتیب چاپ روی جلد کتاب، نکاتی که روی جلد کتاب یا روی روکش قرار می‌گیرند و قطع اشاره کرد.
در بخش پایانی این اثر، استادان جلدسازی معرفی شده‌اند که از آن میان می‌توان به قوام‌الدین مجلد تبریزی، محسن مجلد، سلطان ابراهیم میرزا صفوی و مولانا قاسمی اشاره کرد.
«نگاهی به جلدسازان و صحافان ایرانی» عنوان بخش دیگری از این اثر است. در این بخش می‌خوانیم: «آقا (استاد آقا) از نقاشان دوره قاجار است که در تزئین جلد روغنی مهارت داشته است. از آثار او می‌توان به تزئین جلد چهارم کتاب «الف لیله» که هم‌اکنون در کتابخانه کاخ موزه گلستان است، اشاره کرد. این جلد از کارهای استاد غلامعلی است که مجلس بزمی را روی آن تزئین کرده و رقم سازنده نیز چنین است «به دستیاری استاد کل فی الکل جان نثار درگاه جهان پناه استاد آقا سمت اتمام پذیرفت ـ آقا طالب. جلدساز و صحاف دوره قاجار در زمان پادشاهی فتحعلی شاه، از آثار او یک جلد قرآنی است.»
افرادی نظیر حاج یوسف، محمد زمان، درویش‌علی اشرف، آقا ابوطالب، امامی، حاج حسین مصور الملکی، حاج غلامحسین تقوی و … از جمله کسانی بودند که طی سال‌های اخیر به تزئین، تذهیب و خطاطی فرآورده‌های پاپیه ماشه اشتغال داشتند. برای تولید فرآورده‌های پاپیه ماشه، امروزه روش‌هایی اعمال می‌شود که اگر چه تا حدودی به شیوه‌های سنتی تولید شبیه است، ولی عمدتاً دارای تفاوت‌هایی نیز با آن‌‌که در گذشته اعمال می‌شد، است.
امروزه بسیاری از جلدهایی که در این هنر تهیه می‌شوند را به شکل تابلوی نقاشی، قاب و دیوارکوب استفاده می‌کنند، چون تهیه پاپیه ماشه دشوار است، اغلب چون به جای آن به کار می‌رود، خاصه که امروزه می‌توان با وسایلی، چوب را از دگرگون شدن و ترک برداشتن حفظ کرد.» این جملات برگرفته از کتاب «جلدسازی؛ تاریخچه جلدسازی در ایران» است.
نخستین جلد کتاب «جلدسازی؛ تاریخچه جلدسازی در ایران» اثر حمیدرضا فعدی، با شمارگان 300 نسخه، در 125 صفحه، از سوی انتشارات مهرصادق راهی بازار نشر شده است.
منبع: ایبنا