میراث مکتوب – سخن گفتن از آل بویه، و به معنای دقیق تر، سخن جدید گفتن از آل بویه، به مانند واکاوی در بسیاری از سده های تاریخی این مرز و بوم کار دشواری است. 
بررسی تحولات تاریخی این حکومت از چند جهت برای ما ایرانی ها دارای اهمیت بسزایی است. نکته نخست این که حکومت آل بویه را میان پرده ایرانی حکومت های بعد از اسلام دانسته اند. چه آنان توانستند برای اولین بار در میان حکومت های عرب نژاد اموی و عباسی و ترکان سلجوقی و مغولان که خاستگاهی خارج از ایران داشتند، سلسله ای را بنیان گذارند که از ایران برخاسته و بر امور بغداد و بین النهرین مسلط گردد. آنان به خلاف مدعیان پیشین چون صفاریان و زیاریان از همان ابتدای کار با دریافت تأیید ضمنی خلیفه راه دستیابی به مرکز قدرت سیاسی جهان اسلام را هموار ساختند.
اگرچه برخی از محققان حکومت بویه ایان را در حد یک امپراتوری ندیده و آن را به حالتی مانند به اتحادیه ای نامنظم از حکومت ها تشبیه کرده اند، اما تسلط آنان بر بغداد که مرکز جهان اسلام انگاشته می شد و دست کم اقدامات در خور توجه عضدالدوله، در احیای استقلال سیاسی و فرهنگی ایران در دوره ی اسلامی سهم درخور توجهی داشت. بویه ایان با وجود تسلط قریب به یک سده بر امور دستگاه خلافت و عزل و نصب برخی از خلفای وقت و علی رغم تمایل برخی نیروهای درونی حکومت خویش برای براندازی نظام سیاسی حاکم بر جهان اسلام و تبدیل آن به حکومت امام شیعی، تغییر چندانی در ساخت نهاد خلافت به وجود نیاوردند. از این جهت به نظر می رسد روایت های برخی از محققان جدید در باب تفسیر تحرکات حکمرانی بویه ای به عنوان قیامی ملی و حتی شیعی بر علیه خلافت عباسی چندان محل اعتنا نیست.
آل بویه در اوج تمدن پر نقش و نگار اسلامی بر بغداد استیلا یافتند و با اقدامات شان در شمار یکی از حامیان پرارج این تمدن قرار گرفتند و بر شکوه و مجد آن افزودند. کتابخانه ها، محافل و مجالس علمی و حکمی پرشمار این دوره که از سوی حکمرانان و کارگزاران حکومت حمایت می شد، محملی ارزشمند برای بالندگی فکری اندیشمندان و علمای عصر بود. شمار فراوان دانشمندان و کتب گرانسگ تألیف شده در این دوره، گواهی بر رای آن دسته از پژوهشگران است که دوره ی آل بویه را بخشی از «عصر زرین فرهنگ ایران» و به تعبیری دیگر، «عصر رنسانس اسلامی» خوانده اند. در این میان شاید بتوان تساهل و مدارای فرهنگی بویه ایان را مهم ترین عامل و شاخصه ی محرک فعالیت های یاد شده به حساب آورد. زیرا آل بویه با وجود تقید به مذهب شیعی در دستگاه حکومتی خویش، از نیروهای دیگر فرق اسلامی و حتی ملل و نحل گوناگون استفاده کردند. امری که در تاریخ دور و دراز ایران نمونه های کم تری از آن را شاهدیم.
وجه دیگر اهمیت آل بویه، اهتمام ایشان برای بسط و اشاعه ی تشیع است. آنان با احیای شعائری چون عزاداری محرم و جشن های مختص شیعیان نقش مهمی در تکاپوهای مذهبی این عصر داشتند. تألیف بسیاری از کتب کلامی و فقهی شیعی در این دوره و با حمایت مستقیم فرمانروایان بویه ای صورت بست. از سوی دیگر، برآمدن بویه ایان به عنوان حکومتی شیعی تأثیر چشم گیری در بسط مباحث فقه سیاسی در اندیشه ی شیعی و طریقه ی تعامل این مذهب با مقوله حاکمیت و مباحث مرتبط با آن چون مشروعیت، حدود اختیارات، شرایط حاکم و ….داشت.
با عنایت به وجوه یاد شده آنچه پیش رو دارید کوششی است برای شناخت هرچه بیش تر جنبه های سیاسی، فرهنگی و تمدنی این سلسله، که در دو بخش ارائه گردیده است.
فهرست عناوین اصلی:
بخش اول: تاریخ سیاسی
فصل اول: ریشه ها؛ دیلم و دیلمیان
فصل دوم: تکاپوی قدرت
فصل سوم: آل بویه در بغداد؛ خلافت رنگ باخته
فصل چهارم: رکن الدوله؛ چرخ فلک قدرت
فصل پنجم: عضدالدوله؛ شاهنشاه
فصل ششم: وارثان عضدالدوله؛ بحران جانشینی
فصل هفتم: فخر الدوله؛ حکومت اقبال
فصل هشتم: بهاء الدوله؛ پایان اقتدار
فصل نهم: جانشینان بهاء الدوله؛ انحطاط
فصل دهم: مناسبات خارجی
بخش دوم: فرهنگ و تمدن
فصل اول: اقتصاد و نظام مالی
فصل دوم: تشکیلات و نظام اداری
فصل سوم: سپاه
فصل چهارم: حیات علمی و فرهنگی
فصل پنجم: هنر و معماری
منبع: کتابخانۀ تخصصی تاریخ اسلام و ایران