به یاد احمد گلچین معانی

میراث مکتوب- احمد گلچین معانی 18 دی 1295 در تهران متولد شد. سال 1313 پس از اتمام تحصيلات مقدماتى، در اداره كل ثبت اسناد و املاک وارد خدمت شد، ولى دانش‌اندوزى را رها نكرد و از محضر ميرزا محمدخان عنقا، ميرزا محمدخان قزوينى، علامه دهخدا، عباس اقبال آشتيانى، شيخ محمدباقر الفت اصفهانى، سيد محمد غمام همدانى، محمد فياض همدانى، ملک‌الشعراى بهار، اديب‌السلطنه سميعى، شيخ مهدى الهى قمشه‌اى و شيخ محمدرضا توفيق يزدانى بهره برد.

وى پس از 26 سال خدمت در اداره‌كل ثبت، از اول اسفند 1338 به كتابخانه مجلس شوراى ملى انتقال و در پايان سال 1342 به تقاضاى خود بازنشسته شد. از سال 1330 تا 1338 بعد از ظهرها در كتابخانه ملى ملک اشتغال داشت. در مرداد 1343 به دعوت نايب‌التوليه وقت آستان قدس براى تنظيم و تدوين فهرست كتاب‌های خطى كتابخانه آستان قدس رضوى به مشهد مهاجرت و 12 سال در اين كتابخانه خدمت کرد که نيمى از اين مدت، سمت مشاور فرهنگى دو نايب التوليه را داشت و در سال 1356 به پيشنهاد شوراى دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه فردوسى و تأييد شوراهاى ديگر به تدريس دوره‌هاى فوق ليسانس و دكتراى زبان و ادبيات فارسى دعوت شد.

احمد گلچین معانی، عضو «انجمن ادبى حكيم» به سرپرستى وحيد دستگردى بود. گلچين از سیزده‌سالگى شروع به سرودن شعر كرد. در پانزده‌سالگى رسما وارد دنياى شعر شد و آثارش را در روزنامه‌هاى «نسيم شمال» و «توفيق» منتشر كرد. با اميرى فيروزكوهى و رهى معيرى معاشرت و مصاحبت داشت. پس از فوت وحيد دستگردى در منزل محمدعلى ناصح به پيشنهاد گلچين معانى «انجمن ادبى ايران» را تأسيس و به ثبت رسانيد. در سال 1325 به دعوت رئيس فرهنگستان، حسين سميعى اديب‌السلطنه، همراه با 120 تن از ادبا و دانشمندان «انجمن ادبى فرهنگستان» را تشكيل و تا زمان تعطيلى كه مصادف با مرگ اديب‌السلطنه بود، دبير اول رياست دبيرخانه را داشت.

وى طى مدت 40 سال، با تلاش و كوشش فراوان، توانست مجموعه‌اى از تذكره‌هاى فارسى مشتمل بر 350 جلد جمع‌آورى كند و بر تعداد زيادى از آن‌ها حواشى مفصلى نوشت. اما بر اثر نياز، آن مجموعه بى‌نظير را در مهرماه 1352 شمسی به قيمت 45 هزار تومان فروخت.

مجموعه اشعار گلچین معانی بالغ بر 10 هزار بیت است. دیوان گلچین شامل غزلیات، قصاید، ترکیبات، مقطعات، مثنویات، رباعیات، مراثی و تواریخ، اخوانیات، مطایبات، فکاهیات و متفرقات ازجمله آثار وی هستند. آثار گلچين را مى‌توان به پنج دسته تأليف، تصحيح و تحشيه، نسخه‌شناسى، تصنيف و مقاله تقسيم كرد.

«گلزار معانى»، «رساله تحقيقى گلشن راز و شروح مختلف آن»، «شهر آشوب در شعر فارسى»، «مكتب وقوع در شعر فارسى»، «ديباچه انيس الارواح»، «تذكره پيمانه»، «مضامين مشترک در شعر فارسى» و «با ساقيان مى الست» ازجمله تأليفات وى به‌شمار می روند.

«تذكره يخچاليه»، «لطائف الطوائف»، «تاريخ ملازاده»، «تذكره ميخانه»، «رموز الاحرار شرح منظوم»، «السوانح فى معانى العشق»، «رساله در احوال آل بنجير»، «احوال و آثار صادق تفرشى»، «ديوان جلال عضد» و «احوال و آثار ملک‌الشعراى غزالى مشهدى» در زمره کارهاى تصحيحى و تحشيه‌هاى گلچين قرار می‌گیرند.

در حوزه نسخه‌شناسى نیز فهرست 206 مجموعه خطى كتابخانه مجلس، فهرست بخشى از كتاب‌هاى شادروان عبدالحسين بيات، راهنماى گنجينه قرآن آستان قدس رضوى، جلد هفتم و هشتم فهرست كتاب‌های خطى آستان قدس و فهرست فرهنگ‌نامه‌هاى خطى آستان قدس را انجام داده است.

«مجموعه اشعار فكاهى، سياسى، انتقادى و اجتماعى»، «ديوان گلچين»، «تكمله امثال» و  «مجموعه يادداشت‌هاى پراكنده» را جزو تصنيفات وی ذکر می‌کنند.

وى همچنین بيش از 100 مقاله ادبى، فنى، تاريخى، كتاب‌شناسى در مجلات معتبر داخل و خارج از كشور منتشر كرده که از آنجمله می‌توان به گلگشت و تماشا، عنوان صفحه‌اى ادبى در مجله «تهران مصور» كه مسئوليت آن‌را گلچين معانى داشت، شاعران گمنام شيرازى، ترجمه احوال و منتخب اشعار 51 شاعر شيرازى و فارسى كه در روزنامه پارس شيراز از سال 1346 تا 1361 به چاپ رسيد، حواشى مفصلى بر تذكره‌هاى فارسى و تصحيح اشتباهات تذكره‌نويسان، سنگ‌تراش ژاپنى نام برد.