در این معرفی پس از نام و شهرت و نسب هر عالم به ولادت و تحصیل و اساتید و اجازات و شاگردان او پرداخته می‌شود و گاهی فرزندان و آثار علمی او نیز معرفی می شود. تاریخ وفات و محل دفن آخرین مطلب دراین زندگی نامه ها را تشکیل می دهد.
چنانکه در متن آمده، مولف در نظر داشته این اثر را ادامه داده و جلد دوم و سوم نیز بر آن بنویسد که این کار انجام نشده است. این کتاب به تازگی ازسوی مکتبه ابن فهد در کربلا در ۱۲۸صفحه به کوشش جناب استاد شیخ احمد حائری به چاپ رسیده است.
نسخه عکسی این اثر به شماره ۲۳۵۵ در فهرست مرکز احیاء میراث اسلامی ( فهرست نسخه‌های عکسی مرکز احیاء ج ۶ ص ۴۵۸) نگهداری می شود. در این کتاب زندگی نامه صد و چهل و سه تن از عالمان قرن سیزدهم و چهاردهم و معاصرین نویسنده آمده است. نویسنده درنگارش این اثر از منابع مشهوری چون کرام البرره و نقباء البشر و احسن الودیعه و ماضی النجف و حاضرها و ریحانه الادب و مولفین کتب چاپی فارسی بهره برده است.
این اثر دارای تاریخ تالیف ۱۳۸۶ق /۱۳۴۵ ش است. نویسنده که متولد ۱۳۶۸ ق /۱۳۲۸ ش بوده این کتاب را در سن ۱۴ سالگی آغاز کرده و در ۱۷ سالگی به اتمام رسانده است وی در زندگی نامه خود – ذیل زندگی نامه علامه شیخ آقابزرگ تهرانی آورده- سه سال در تالیف این کار زحمت کشیده است. از این رو بر می آید تاریخ تحریر واقعی نیست؛ زیرا نویسنده در این سنین در کربلا بوده، در سال ۱۳۵۰ ش به قم آمده است. شماری از علمای قم و اصفهان و سایر بلاد که در این اثر آورده پس از آشنایی مولف در قم بوده است و از سویی در ترجمه برخی عالمان مانند مصلح بزرگ شیخ عبدالکریم زنجانی تاریخ وفات او ۱۳۸۸ق و یا ترجمه علامه امینی تاریخ وفات ۱۳۹۰ ق را نیز ثبت کرده است. یا تاریخ وفات آیت الله فیروز آبادی ۱۴۱۰ ق و تاریخ وفات آیت الله خویی ۱۴۱۳ ق را نیز گزارش نموده است.
در این چاپ متاسفانه زندگی نامه دوتن از عالمان از قلم افتاده است که در این معرفی آورده می‌شود:
الشیخ محمد الکرباسی: الشیخ محمد بن ابی تراب بن محمد جعفر بن محمد ابراهیم الکلباسی الاصفهانی الحائری ولد فی النجف سنه ۱۳۲۴و نشأ بها، سافر الی اصفهان بعد وفاه والده و أکمل مقدّماته هناک ث مرجع الی النجف و أکمل ابحاثه فیها حتّی صار عالما فاضلا ثم هاجر الی کربلا و استوطنها و حضر علی جمع من العلماء امثال السید آغا حسین القمی و السید میرزا مهدی الشیرازی و له کتاب السعه و الرزق ط.
السید عبدالحسین آل طعمه: هو الحبر النبیل و العالم الجلیل فخر الأماثل و صدر الأفاضل السیدعبدالحسین سادن الروضه الحسینیه بن السید علی السادن بن السید جواد السادن بن السید حسن بن سلیمان بن درویش بن السید یحیی آل طعمه من آل فائز الوسوی الحائری المولود سنه ۱۲۹۹. کان ذاتقوی و عفاف موصوفا بأحسن الأوصاف مشغولا بالتاریخ متتبّعا للآثار أحاط بتاریخ کربلا احاطه تامّه و له خزانه کتب جلیله و صدر له کتاب تاریخ کربلا المعلّی طبع سنه ۱۳۴۹ . توفّی سنه ۱۳۸۰. رحمه الله.
در این مجموعه برخی اشتباهات دیده می شود مانند تاریخ وفات شیخ جعفربدیری که ۱۳۶۹ است و ۱۳۶۰ نوشته شده است. یا شیخ محمد حسین کمپانی که کیانی آمده است و مرحوم سردار کابلی که نام کوچک او حیدرخان معرفی شده است.
در این اثر نام اشهر که ساختار اصلی آثار زندگینامه ای است رعایت نشده است.برای نمونه در معرفی «شیخ مرتضی قمی»( ص ۱۰۴) با مراجعه به متن معلوم می شود وی همان آیت الله شیخ مرتضی حائری فرزند آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری یزدی است و «شیخ علی پناه قمی» که مرحوم شیخ علی پناه اشتهاردی است و با این عنوان شهرت ندارد و یا مدخل « السید احمد » که در معرفی آمده است« ابن السید محمد السید یوسف بن المیرزا بابا بن السید محمد مهدی صاحب رساله عدیم[عدیمه] النظیر فی احوال ابی بصیر…» که مشخصات مرحوم آیت الله سید احمد خوانساری است.
مطالب ارزشمند این اثر، زندگینامه چندتن از علمای معاصر مانند علامه امینی و شیخ آقابزرگ و امام خمینی و .. است. و آن نیز کامل نیست؛ مثلا در شرح حال امام خمینی به شش سطر بسنده شده است. نکته شایسته یادآوری این است که مصحح محترم چرا این اثر را برای تصحیح یا در واقع، مقدمه نویسی برگزیده است؟ آیا این اثر که از مجموعه علمای شیعه قرن ۱۳ و ۱۴ به معرفی صد و چهل و سه نفر پرداخته و دلیل انتخاب آن هیچ گونه معیاری نداشته شایسته تحقیق است؟ روند پژوهش در آن تعریف شده است؟ ملاک انتخاب و هدف مولف را تشخیص داد؟ نویسنده برخی عالمان که محدث قمی در الکنی و الالقاب در سالها پیش معرفی نموده دوباره معرفی نموده است. چنین آثاری در روزگار ما چقدر سودمند است؟ اثری که نویسنده در آن خوانسار و قم و برخی شهرها را از کتابهایی مانند مراصد الاطلاع و معجم البلدان و مجالس المومنین شرح می دهد. ما در ادعاهایمان بر آنیم آثار علمی و فرهنگی خویش را به جامعه جهانی بشناسانیم و در این گام نخست جایگاه خویش را در تمدن و فرهنگ انسانی بازیابیم. با ارائه چنین آثاری که تکراریست و حرف تازه ای در آن دیده نمی شود چگونه نقش ما در ساختار علمی جهان شناخته می شود و اندیشه هایمان مطرح می گردد؟ نویسنده چهارده ساله قره العین، یکی از بیوتات علمی در کربلا را به انتقاد گرفته که آثار علمی ندارند و ادعای علمی شان دروغ است. ما نخست باید خود را بشناسیم و سپس آثار علمی و فرهنگی مان را و پس از آن اندیشه هایمان را آن گونه که دیگر آیین ها پیشرو هستند به جامعه معرفی کنیم.
کتاب بقایا الأطیاب فی تتمه الکنی والألقاب نوشته علامه سید محمدرضا حسینی اعرجی حائری، تحقیق شیخ احمد حائری اسدی، توسط مکتبه علامه ابن فهد حلی، ۱۴۳۴ق / ۲۰۱۳م در کربلا منتشر شده است.
منبع: موسسه کتابشناسی شیعه