سیدمجید امامی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور، نیز در این همایش اظهار کرد: نظامی هرچند متعلق به زمانه تفوق زبان فارسی به عنوان زبان فرهنگ اسلامی در همه بلاد اسلامی است اما مهم این است که امروز چه کسی از او الهام می گیرد و وی را منبع بازتولید معنا می داند.
او افزود: از بعد میان جهانی و میان فرهنگی به حکیم نظامی کمتر توجه شده است. نظامی عربی را به نیکی می دانست و به فارسی شعر می گفت و با فرهنگ و اندیشه یونان آشنا بود.
امامی ادامه داد: اشعار نظامی به فارسی است اما محتوا و درون مایه اشعار او از فرهنگ های مختلف برگرفته شده است. نظامی پند ارسطو و افلاطون را آورده و اسکندر را مدح گفته و داستان لیلی و مجنون را به فارسی سروده و تعابیر و اصطلاحات ترکی را به فارسی درآورده است. در این میان خصیصه ممتاز حکیم نظامی آن است که توانسته داستان ها و معانی مختلف را از فرهنگ ها و زبان‌های مختلف گرد هم آورده و با چنین اقتداری آن ها را بسراید.
دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور گفت: بخشی از این برخورد باز نظامی با فرهنگ های مختلف ریشه در جغرافیای تولد و زندگی او دارد چراکه گنجه پیوندگاه فرهنگ ها بود و این باعث شده برخلاف شاعران دیگری ستیز، نظامی دیدگاهی پذیرنده و باز نسبت به دیگر فرهنگی ها داشته باشد.
او افزود: حکیم نظامی ظرفیت سترگ اخلاق جهانی است. منظور از اخلاق جهانی در گفتمان مدرن؛ نظم اخلاقی است که مرز و زبان و فرقه نمی شناسد و برای همه آحاد بشریت خوشایند و نجات‌بخش است.
امامی تصریح کرد: توجه نظامی به اخلاق یکی از ویژگی‌های ممتاز اوست. نظامی پیام آور همزیستی است و شعر او دعوت به گشاده‌رویی و تواضع و زهد و تقوا و دادگری است. نظامی شاعر بزم و داستان است و درواقع شاعر فرهنگ است و از ظرفیت ادبیات بزمی و داستانی برای تربیت بهره برده است و به قول خودش اشعارش همه رمز و اشارت خرد است.
او افزود: نظامی از امکان های جذابیت رسانه شعر برای آراستن و انتقال نکات اخلاقی بهره برده است اما آیا ما امروز از جذابیتی برای انتقال معارف برخورداریم؟ ما باید در قالب چرخه های صنایع خلاق محصولات فرهنگی، شخصیت‌های نظامی را به زمین فرهنگ عمومی و مصرف سرگرمی مردم خصوصا کودکان و نوجوانان بنشانیم.
وی تاکید کرد: آشتی با حافظه فرهنگی، سیاست جدی فرهنگی دولت است که ابزار می خواهد و امروز در نظام فرهنگی کشور و خصوصا در بدنه مردمی انقلاب اسلامی این پیشرفت وجود دارد.
دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور گفت: نظامی یک شخصیت میان فرهنگی است و نمی توان او را محدود کرد. حکیم نظامی در میانه‌ی فرهنگ ها ایستاده و اینکه هر کس از ظن خود یاراو شده، یک فرصت طلایی است .پیام حیکم نظامی پیام میان فرهنگی است و نقطه اشتراک در میانه فرهنگ هاست . نظامی نقش یک شخصیت پیوندساز را می تواند ایفا کند و گنج میان فرهنگی است که میراثش مرزها را درنوردیده و فرهنگ ها را در کنار هم قرار داده است.
مشارکت گسترده دانش آموزان و نسل نوجوان در بزرگداشت حکیم نظامی
جمشید علیزاده دبیر علمی بزرگداشت حکیم نظامی در دانشگاه تبریز با اشاره به اهداف برگزاری این همایش گفت: نخستین گام برای برگزاری همایش ملی نظامی گنجه ای، تشکیل کمیته علمی بود که با اولویت موضوعی «تاثیر نظامی در ادبیات بعد از حیات خود» با حضور جمعی از محققان داخل دانشگاه و خارج از دانشگاه تشکیل شد.
او در بخش دیگر سخنان خود مشارکت گسترده دانش آموزان و نسل نوجوان در این همایش را از ویژگی مهم این آیین عنوان کرد و یادآور شد: برگزاری نمایشگاه خوشنویسی با استفاده از اشعار ممتاز و معروف نظامی گنجوی و برپایی نمایشگاه خوشنویسی با شرکت خوشنویسان مبرز استان در تالار خاقانی فرهنگ و ارشاد از جمله دیگر برنامه های فرهنگی و ادبی این همایش بوده است.
اکثر شاعران آسیای صغیر مقلد حکیم نظامی بوده اند
محمد طاهری خسروشاهی، رئیس مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبان دانشگاه تبریز، طی سخنانی، به بررسی «کارنامه نظامی شناسی در منطقه قفقاز و آسیای صغیر» پرداخت.
او گفت: آوازه پنج گنج نظامی در گستره ایران فرهنگی، چندان بود که تا قرن ها پس از او، هر کجا شاعری به نظم داستان های عاشقانه دست می‌زد، عمدتاً در اثبات قدرت نمایی خود بیهوده می کوشید و سعی می کرد شیوه نظامی را تقلید کند؛ اما جملگی از ایران و هندوستان تا قفقاز و آسیای صغیر، به ناتوانی خود اعتراف می‌کردند و حکیم نظامی را استاد بی همتای داستان سرایی معرفی می‌کردند.
پژوهشگر حوزه ادبیات فارسی افزود: شواهد ادبی نشان می دهد که قبول خاطر و آوازه نظامی در تاریخ ادبیات ، بیشتر ناشی از بازآفرینی مضامین قرآنی و معارف الهیِ پنهان در کلام خداست که شاعر، در منظومه های خود به آن دست زده است.
او اظهار کرد: شاعران قفقاز و آسیای صغیر، آن چنان عشق و علاقه ای به نظامی نشان داده‌اند که تاریخ مثنوی سرایی در این خطه را با نام حکیم نظامی پیوند داده اند.
طاهری خسروشاهی گفت: تقلید شاعرانه و متابعت ادبی از حکیم نظام ، در منطقه قفقاز و آسیای صغیر به دو شکل صورت می گرفت. یا شاعر، همان درون مایه داستان را با شاخ و برگ های تازه و در قالب واژگانی جدید می سرود و یا داستان دیگری در وزن یکی از منظومه های خمسه به نظم می کشید.
این محقق ادبی در پایان به اسامی و ارایه نمونه های ادبی برخی از شاعران در منطقه قفقاز و آسیای صغیر که در پی تقلید از نظامی بوده‌اند، اشاره کرد.
حکیم نظامی، در زمره شعرای جریان ساز شعر ایران
ابراهیم اقبالی، عضو هیأت دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی دانشگاه تبریز طی سخنانی در همایش حکیم نظامی در دانشگاه تبریز با بیان اینکه این حکیم از شعرای جریان ساز شعر ایران است، گفت: پس از سروده شدن خمسه توسط نظامی، شعرای بزرگی( شعرای صاحب سبکی نظیر امیر خسرو دهلوی، خواجوی شیرازی و عبدالرحمن جامی و فضولی) به تقلید از آن بر خاستند.
او گفت: فضولی منظومه لیلی و مجنون خود را به زبان ترکی به نظم در آورد، او در این ترجمه چنان امانت دار است که داستان فرعی« زید و زینب» که نظامی در بطن لیلی و مجنون آورده و حتی نظامی پژوه معاصر مرحوم حسن وحید دستگردی آن را الحاقی و غیر اصیل می داند را نیز به نظم آورده است.
استاد دانشگاه تبریز تأکید کرد: فضولی در قالب نیز به نوآوری های نظامی پایبند است و مثل استاد خویش در میان مثنوی، به آوردن قصیده و غزل می پردازد و در کنار اثر اصیل نظامی، خواندن لیلی و مجنون ترکی ملا محمد فضولی هم جایگاه خود را دارد و در ضمن به فهم اثر نظامی کمک می کند.
محمد خاکپور، عضو هیأت دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی دانشگاه تبریز نیز در این همایش با تاکید بر اینکه نظامی با منظومه‌هایی که از داستان‌های کهن وام گرفته، نقش موثری در بقای فرهنگ ایرانی دارد، تصریح کرد: منظومه‌های غنایی نظامی جزء بهترین منظومه‌های ادبیات فارسی است، از این رو حکیم نظامی با هنرمندی‌اش در داستان‌پردازی توانسته است فرهنگ ایرانی را زنده نگه دارد.
او در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به دو ویژگی مهم جهان بینی نظامی تأکید کرد: ایران گرایی و ایمان مداری دو رکن مهم آثار حکیم نظامی است و در همین ارتباط ما نیازمند بازتعریف مسیر نظامی پژوهی در کشور، برای رسیدن به نسخ بیشتری درباره این شاعر بزرگ هستیم.
نکوداشت حکیم نظامی، پاسداشت هویت اصیل ایرانی است