نام نیکی گر بماند ز آدمی / به کزو ماند سرای زرنگار
یکی دیگر از موقوفات علمی فرهنگی در دوره قاجار، موقوفه مدرسه سپهسالار{مطهری} بود که امین الدوله محمد حسین خان سردار اصفهان در سال 1296 تأسیس کرد. کتابخانه این مدرسه علمیه خصوصاً بخش خطی آن نیز از کتب بسیار نفیسی برخوردار است که نام و یاد بانیان و متولیان این موقوفه کریمه را ماندگار ساخته است.
در 70-80 سال اخیرهم، موقوفات محمود افشار خدمات فرهنگی و آموزشی بسیاری به فرهنگ ایران، آموزش زبان فارسی، گسترش پژوهشهای ایران شناسی و انتشار کتب ایران شناسی کرده است که زیر نظر مرحوم ایرج افشار منتشر می شد. حتی در خارج از ایران نیز موقوفاتی از جمله اوقاف گیپ برای انتشار کتب فارسی ایجاد شد. در سال 1902 میلادی، جین گیپ به یادبود مرگ ناگهانی پسرش ایلایاس، اموال خود را وقف تولید آثار علمی به سه زبان فارسی، عربی و ترکی کرد. در آن زمان که مرحوم علامه قزوینی در انگلیس بود کتابهایی از جمله دو کتاب چهار مقاله عروضی سمرقندی و تاریخ جهانگشای جوینی را توسط اوقاف گیپ به چاپ رساند.
طبعاً اینها مشت نمونه خرواری است که به ذکر آنها برای آگاهی و اطلاع رسانی وتشویق علاقه مندان به توسعه و ترویج فرهنگ اسلامی ایران و کمک به انتشار آثار علمی بسنده شد.
یک خاطره از نارا
یاد زنده یاد استاد ایرج افشار بخیر که همیشه اسباب امور خیر فرهنگی را فراهم می کردند. دانشگاه اوساکا تصمیم به برگزاری پنج همایش تخصصی در باره ایران، تشیع و تمدن اسلامی گرفته بود. راهنمای اصلی برنامه ها در انتخاب و تعیین موضوع و سخنرانان، ایشان بودند. البته دکتر رجب زاده هم که بیش از30 سال است در آنجا به تدریس زبان فارسی و مطالعات ایرانشناسی اشتغال دارد، مشوق ژاپنی ها برای برپایی این کنفرانس بود.
برنامه بازدید از دو شهر تاریخی کیوتو و نارا بخش سیاحتی این همایش بود. آنچه بیش از همه توجه مرا در هنگام بازدید از معبد نارا به خود جلب کرد، قسمتی بود که اختصاص یافته بود به جایگاهی برای زنده نگه داشتن یاد واقفان و بانیان و حامیان امور خیر در تمام زمینه ها، از وقف به معبد گرفته تا کارهای فرهنگی، خدماتی، آموزشی و درمانی و غیرو. دهها هزار تابلو کوچک که هر رهگذری شیفته این نوع قدردانی از افراد خیر می شود.
ارجگزاری به بانیان فرهنگی
در هر جای دنیا از مراکز علمی و ادبی و دانشگاهی گرفته تا موزه ها و مؤسسات انتشاراتی و غیرو که گذری کنیم، اثری و ردّ پایی از بزرگان فرهنگ ایران و بانیان و خادمان کتب و نسخ خطی و آثار موزه ای به چشم می بینیم. آیة الله مرعشی نجفی، حجة الاسلام وزیری(یزد)، سپهسالار(مطهری)، حاج حسین آقا ملک و دهها فرهنگ دوست فرهیخته ای که منشأ امور خیر در وقف کتاب و کتابخانه شده اند و هزاران محقق و دانشجو از رهگذر نیت و عمل پسندیده ایشان به سطوح عالیه علمی و ادبی نائل گشته اند.
ساخت تندیس این بزرگان توسط متولیان امور وقف و شهرداریها در فضایی که زیبنده جایگاه و شأن آنان باشد، کوچکترین کاری است که می توان برای معرفی و ارجگزاری به خدمات اینان صورت داد. چه با این اقدام، هم یاد آنان گرامی داشته می شود و هم نسل امروز با بانیان و خادمان فرهنگ مکتوب آشنا می شوند و هم محتمل است بسیاری از دوستداران فرهنگ ایران، به انجام کارهای مشابه در امور خیر فرهنگی و کمک به نشر آثار علمی تشویق شوند.
اکبر ایرانی- میراث مکتوب