میراث مکتوب- اسناد و قباله های قدیمی پاره هایی از فرهنگ و تاریخ و تمدن ما هستند. باید در حفظ آنها کوشا باشیم. نکته ای در اینجاست و آن این است که برای خواندن این اوراق باید زبان عربی را به طور کامل بدانیم و نیز به معانی و رموز کلمات قرآن مجید آشنا شویم چون در این اسناد جابجا به آیات مبارکات قرآن استناد می شود و گاهی بیش از نصف عبارات و جملات به زبان عربی است. البته این کلمات عربی را ادیبان و نویسندگان ما با استفاده از تواناییهای زبان فارسی مانند زرگری ماهر، تراشیده و زینت داده و در حلقه انگشتری زبان فارسی نهاده اند.
زبان عربی یکی از کاملترین زبانهای دنیاست و نویسندگان و شعرای بزرگ ما همه شان در آن مهارت تام داشتند لذا اگر بخواهیم اشعار حافظ، سعدی، مولوی و حتی فردوسی را خوب بفهمیم ناگزیر باید زبان عربی و قرآن را بدانیم.
از لحاظ صرف و نحو و تعداد لغات، زبان عربی در صف مقدّم السنه دنیا قرار دارد و من در اینجا نظر خودم را هم می گویم و آن این است که زبان ترکی آذری که ما اکنون بدان تکلم می کنیم و مادران ما با آن به گوشهای ما لالایی خوانده اند شاید تنها زبان در دنیا باشد که از لحاظ کمال قواعد زبان و وسعت دایره لغات می تواند با زبان عربی در میدان مسابقه رقابت کند و این باعث افتخار ما آذربایجانی ها باید باشد.
پس ما ایرانی های آذری باید زبان فارسی و عربی و زبان مادری خودمان را خوب بدانیم تا بتوانیم از خواندن اشعار حافظ و سعدی و نظامی و فضولی و سهراب سپهری و ملک الشعرای بهار و سید عظیم شیروانی و هزاران هزار کتاب مانند گلستان و کلیله و دمنه و مرزبان نامه و … لذّت ببریم.
سندی را که من ارائه می کنم قباله ایست که نود و دو سال پیش نوشته شده و آن، ورقه ازدواج بین دو نفر از اعضای دو خانواده عریق و اصیل شهرستان عجب شیر است که از اقوام همسر اینجانب می باشند.
این نوشته یک برگی، آیتی است از حسن انشا و جذابیت مطلب و توانایی نویسنده آن و آمیخته ایست از کلمات فارسی و عربی تراشیده شده و زینت یافته که نویسندگان ما وارد زبان فارسی کرده اند.
من این مقاله خود را به کودکان شهر عزیزم میانه تقدیم می کنم به امید آنکه به قدری سواد و دانش یاد بگیرند که بتوانند اینگونه مطالب را بخوانند و بفهمند و از ان لذّت ببرند.
متن سند
_____________________________________
هوالمُؤلّف بین القلوب
بسم الله الرحمن الرحیم
و بعدالتحیّه و السّلام
مقصود از نگارش این صحیفه دلکش و آرایش این لوحه فرح بخش آنکه چون وحدانیّت مخصوص ذات اقدس و فردانیّت شایسته یگانه بی زوج و ولد لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَد(1) است و به جز از حضرت او هر فردی از افراد کاینات و احاد موجودات محض انتظام امور عالم و بقای نسل بنی آدم محتاج بر توالد و تناسل است به طوریکه می فرماید
وَأَنکِحُوا الأَیامىٰ مِنکُم وَالصّالِحینَ مِن عِبادِکُم وَإِمائِکُم ۚ إِن یَکونوا فُقَراءَ یُغنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ ۗ وَاللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ (2)
ازعاناً به امر اقدس عظیم و تسنّناً بسنّت رسول کریم در بهترین وقتی از اوقات و خوشترین ساعتی از ساعات که اقتران سعدین و اجتماع نیّرین بود عقد نکاح دائمی فی مابین محمدت آثار آقا محمّد مظفّری دارای ورقه هویّت 1442 صادره از عجب شیر بوکالة ابیه
خیرالزّایرین آقا مشهدی هدایت سلّمه الله و مخدّره گوهر شکیبی دارای ورقه هویّت 1264 صبیّه مرضیّه توفیق آثار آقا حسن سلمه الله. الصّداق المعیّن مبلغ یکصد و بیست تومان فی ذمّة النّاکح در ابرک اوان شرف تحقیق و جریان پذیرفت. مبارک و میمون و منتجّ بر نتایج قُرَّة للعیون باد.
الّلهُمَّ الّف بینهما و طیّب نسلهما بمحمّدٍ و آله. حرّر ذالک فی بیست و نهم بهمن 1310 مطابق 12 شوّال قوی ایل 1350
حاشیه و ذیل سند:
تصدیق و مهر نویسنده قباله بسمه تعالی شأنه قد اُجریت عقدالّنکاح الدّائم و المیمون بوکالتی عنهما ایجاباً و قبولاً و انا الاحقر حسن بن موسی پنج شنبه 5 اسفند ماه 1310 مطابق شوأل 1350
اسامی عدّه ای از شهود:
خیرالزّایرین آقا مشهدی ابوالقاسم شیشوانی
آقا مشهدی فرج الله شیشوانی خادم حسینی
حاج عبدالاحد میلانی
آقا مشهدی میر تقی آقای گوگانی موسوی
حاج عبدالصّمد میلانی
حکیم کریم
در حاشیه سند:
مبلغ 49 تومان و دو هزار از بابت حقّ الصّداق ابوالمنکوحه رسید
حرّره الاحقر فرج بن حسین الموسویّ
1: قرآن مجید، آیه 3 از سوره توحید.
2: قرآن مجید، آیه 32 از سوره نور.
منبع: صدای میانه