میراث مکتوب – همایش «میراث علمی کوشیار گیلانی» عصر امروز ۵ اسفند به کوشش مرکز پژوهشی میراث مکتوب با همکاری پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران در مجتمع فرهنگی باغ زیبا برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و مرکز پژوهشی میراث مکتوب دکتر اکبر ایرانی در مراسم افتتاحیه همایش کوشیار گیلانی بیان کرد: خدای بزرگ را شاکریم که امسال نیز همچون سالهای گذشته، توفیق عنایت فرمود تا به رغم دشواریها و مضایق مالی، در روز پنجم اسفندماه که به نام بزرگمرد علم و فلسفۀ در تمدن اسلامی و ایرانی، خواجه نصیرالدین طوسی، نامگذاری شده، یاد دانشمند بزرگ دیگری به نام کوشیار گیلانی را ارج نهیم و میراث علمی او را در زمینۀ ریاضیات و نجوم که در طول تاریخ مورد توجه و مطالعۀ پژوهشگران علم بوده، به نسل امروز معرفی کنیم. هیچ ملتی نیست که از حافظۀ تاریخی خود منقطع و دور باشد. کسانی که به پیشینه علمی و هنری نیاکانشان بی توجه اند، خیلی زودتر از دیگران، فریفته دستاوردهای علمی و گاه پوشالی دیگر تمدنها می شوند. بدین روی ضرورت دارد تا جوانان را با فرهنگ و هنر و دانش ایرانیان آشنا سازیم و آنان را نسبت به هویت ماندگارشان بیشتر آگاه نماییم.
وی افزود: البته باید حقایق تاریخی را آن چنان که هست تبیین کرد، از دستاوردها و افتخارات گفت و علل و عوامل ناکامیهای دانشمندان را نیز تشریح نمود. زیرا سنتهای تاریخی با تکرار شرایط فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی قابل تکرارند، لذا مطالعه و مداقّه در آثار و اندیشه های دانشمندان تأثیرگذار در رشد و بالندگی تمدن ایران و اسلام می تواند از عوامل بازدارنده در تکرار ناکامیهای گذشته باشد.
مدیرعامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب ادامه داد: بی شک یکی از عواملی که موجب اعتلا و شکوفایی زمینههای علمی در سده های سوم تا هفتم هجری گردید، روح آزاد اندیشی، تسامح، احترام به عقاید و آراء مخالفان و دوری از تعصبات و جزم اندیشیها بود. دانشمندان مسلمان هر کجا که پا می گذاشتند، مردم را به چشم انسان مینگریستند و ارزشهای انسانی و فرهنگی و اجتماعی آن جامعه را پاس میداشتند و اصاله الصحّه و درست اندیشی را مورد توجه قرار میدادند. از این رو حضور فراگیر این اصل عقلی، قرنها تمام جنبه‌های ادبیات، فلسفه، کلام و دیگرعلوم را تحت تأثیر قرار داد، به طوری که متفکران و دانشمندان اسلامی، کتب بسیاری را از زبانهای یونانی، سریانی، پهلوی و سانسکریت به عربی ترجمه کردند و فضای آموزش و تولید علم را در گسترۀ جهانی رواج دادند و کسانی چون رازی و بیرونی و ابن سینا و خوارزمی و ابو معشر بلخی و کوشیار گیلانی و خواجه نصیرالدین طوسی و غیاث الدین جمشید کاشانی و صدها دانشمند بی بدیل دیگر را به نسلهای بعد به یادگار گذاشتند.
به گفته ایرانی روحیه تعامل و همکاری و مباحثه با سرآمدان فرق و مذاهب نیز چشمگیر بود و احترام به اندیشه های آنان در تاریخ بسیار دیده می شود. حتی در تاریخ آورده اند که گاه برمرگ مخالفان خود اظهار تأسف می کردند، چنان که ابو اسحاق صابی که پژوهشگری غیرمسلمان بود، هنگامی که در گذشت، سید رضی گردآورندۀ نهج البلاغه، مرثیه ای در مرگ او سرود و در پاسخ اعتراض عدهای تنگ نظرگفت: «من در سوگ یک دانشمند و اهل علم سوگوارم.»
بدین سبب بود که در آن ایام، مسلمانان در مسائل علمی و فلسفی، بر اروپائیان که در قرون وسطی بسر می بردند و غرق در کشمکشهای مذهبی و علم ستیزی بودند، پیشی گرفتند. از این رو، بخش معظمی از گسترش و عظمت اعجابآور تمدن اسلامی را که باعث ایجاد نهضت و تحول شگرفی در پهنه گیتی شد مرهون روحیات آزاداندیشی، تسامح، آرامش روحی و استقلال فکری دانشمندان ایرانی در اعصار گذشته هستیم.
مدیرعامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب در پایان بیان کرد: اما کوششهای دانشمندان ایرانی در پیشبرد علم نجوم و ریاضی از جمله خدمات ستودنی آنان به عالم بشریت است. اهمیت و امتیاز کار علمای اسلامی در این زمینه بیشتر در این بود که آنان فقط به جنبه های نظری علم ریاضی و نجوم توجه نکردند، بلکه جنبه های عملی آن را هم مورد توجه قرار می دادند و راههایی در حل مشکلات نجومی و ریاضی به دست آوردند که پیش از آنان سابقه نداشت. از میان کسانی که در این علوم ابتکارات و نوآوریهای ارزنده ای داشته و خدمات شگرفی به عالم علم کرده اند، می توان از ابن سینا، ابوریحان بیرونی، خوارزمی، بوزجانی، کوشیار گیلانی، خواجه‌نصیرالدین طوسی و غیاث‌الدین جمشید کاشانی نام برد.