میراث مکتوب – کتاب انسان کامل در متون عرفانی اسلامی نوشتۀ دکتر سید ابوالحسن مخزن موسوی توسط پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه بین‌المللی اهل بیت منتشر شد.
سید ابوالحسن مخزن موسوی در پیشگفتار این کتاب، نخست به نگرش تاریخی دربارۀ انسان کامل می‌پردازد که به احتمال در سدۀ هفتم هجری، ابن عربی عنوان انسان کامل را به کار برده است و آغازگر نظامی نوین برای عرفان نظری است که این نظام را شاگردش صدرالدین قونوی ادامه می‌دهد. اما دیدگاه دیگر دربارۀ به کارگیری عنوان انسان کامل، از آنِ نیکلسن است که از دید وی پیدایش عنوان انسان کامل به تاریخ شکل‌گیری تصوف بازمی‌گردد.
نویسنده در ادامه به پیشیۀ پژوهشی دربارۀ انسان کامل می‌پردازد که مهم‌ترین منبع در این زمینه مربوط به عزیز الدین نسفی است که در نیمۀ دوم سدۀ هفتم، رساله‌های خویش را به صورت کتاب با نام انسان کامل منتشر کرده است.
فصل نخست این کتاب «انسان در لغت و در قرآن» نام دارد که نویسنده با اشاره به مقائیس اللغه انسان را از ریشۀ انس دانسته است که به معنای ظهور هر چیزی است. وی سپس به انسان در قرآن می‌پردازد.
فصل دوم این کتاب «انسان کامل و قرآن» نام دارد که این چنین آغاز می‌شود: «انسان کامل، تجسم احکام و برنامه‌های قرآن و یا حقیقت قرآن است و قرآن همان شرح حال انسان کامل است … » وی در ادامه انسان کامل را در اصطلاح اهل معرفت چنین معرفی می‌کند: «انسان کامل در اصطلاح اهل معرفت، همان کسی است که متصف به صفات و اخلاق الهی و دارای مرتبهٔ خلافت الهی است که شمال مرتبۀ نبوت، رسالت، ولایت و امامت می‌شود و به هر کدام از آنها، عنوان انسان کامل اطلاق می‌شود و او نسخۀ حق است.»
موسوی در ادامه نظریۀ انسان کامل را در مکاتب و ادیان دیگر بررسی می‌کند. نخست به آیین هندو و بودایی می‌پردازد که از دید وی ، هر دوی این مکاتب، اساسشان بر ریاضت گذاشته شده است. تائوییزم و کنفوسیانیزم به فرهنگ چینی نزدیک‌ترند اما تعالیم کنفوسیانیزم با زندگی اجتماعی و نیازهای آن تناسب بیشتری دارد.
تعالیم مکتب کنفوسیوس، تعالیم دین زرتشت، تعالیم مانویت، عقاید مسیحیت، انسان کامل در اناجیل، تعریف خلافت، خلافت در قرآن کریم، مفهوم نجات در اسلام و مباحثی از این دست، از دیگر مطالب این کتاب است.
کتاب انسان کامل در متون عرفانی اسلامی در شمارگان 1000 نسخه منتشر شده است.
مخزن موسوی: سید ابوالحسن، انسان کامل در متون عرفانی اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1393.
برای مطالعۀ مقدمۀ این کتاب اینجا کلیک کنید.