میراث مکتوب – در این پژوهش به بررسی سه نسخه ی کهن از ترجمه ی احادیثِ نبوی در کتابِ «شهاب الاخبار» می پردازیم که توسط قاضی ابوعبدالله محمد ابن سلامه معروف به قضاعی مغربی مصری ( د. 454 ه ) گردآوری شده است.
قاضی قضاعی در این کتاب حدود هزار حدیث را بدون ذکر سلسله ی اسناد بر اساس ساختار جملات از پیامبر(ص) گردآوری کرده است. او در کتابی دیگر با نام «مسندالشهاب» سندهای خود را آورده است. این احادیث دارای شرح های متعدد عربی (حدود بیست شرح) و سه ترجمه و شرح کهن فارسی است (نک: نسخه ی تصحیح شده توسط استاد دانش پژوه، دیباچه، صص ب، ج، د)
ترجمه ی فارسی این اثر توسط نوه ی قاضی قضاعی ابوالحسن علی ابن احمد که معروف به ابن-قضاعی است با عنوان « ترک الاطناب فی شرح الشهاب» انجام گرفته که متعلق به اواخر سده ی پنجم هجری و اوائل سده ششم است.
از این اثر سه نسخه پیدا شده که نسخۀ فوق توسط محمد شیروانی در انتشارات دانشگاه تهران چاپ شده، دو نسخۀ دیگر از این اثر وجود دارد که به سبب افتادگی آغاز نسخه، نام شارحان آن معلوم نشده است؛ یک نسخه توسط محدث ارموی به چاپ رسیده که انجام آن نیز افتادگی داشته، به همین سبب تعداد حدیث‌های آن به 794 پایان یافته است. این نسخه ظاهراً منسوب به ابوالفتوح رازی است و در سال 690 هـ. نگارش یافته است. نسخۀ سوم نیز به کوشش استاد دانش‌پژوه تصحیح و چاپ شده است. در مقدمۀ این کتاب آمده که این شرح و ترجمه برای خواجه زکی صائن احمد حنفی ساخته شده است و نمی‌دانیم او کیست؛ چون آغاز و انجام نسخۀ ما افتاده است، مترجم و شارح را هم نمی‌شناسیم؛ همین اندازه می‌دانیم که گویا پیش از سال 567 هـ. که تاریخ تحریر نسخۀ ماست، بایستی زنده بوده باشد.
در این تحقیق ابتدا برای دستیابی به الگوهای کهن ترجمۀ فارسی از ساختارهای گوناگون نحوی زبان عربی، این سه نسخه با یکدیگر مقایسه شده و از دو جنبۀ: بررسی ویژگی‌های مفردات (واژگان) اسمی و فعلی، و بررسی ویژگی‌های ترجمۀ عربی به فارسی و دستیابی به الگوهای ساختاری این ترجمه‌ها مورد تحلیل و پژوهش قرار داده شده و بر این اساس در آغاز، همۀ احادیث بر اساس ساختار عربی آنها دسته‌بندی شده، مانند باب جمله‌های اسمیه، باب جمله‌های فعلیه، باب إنّ و ….، سپس هر دسته در هر دو جنبه مورد بررسی و تحلیل دقیق قرار گرفته است.
فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است:
دربارۀ مؤلف
پیشگفتار
مقدمه
بخش نخست: بررسی ویژگی‌های واژگانی و ساختاری
بخش دوم: احادیث نبوی
فهرست اعلام
خسروی ومکانی، زهرا، ترجمه های کهن شهاب الاخبار (همراه با ترجمه های فارسی و انگلیسی)، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 853 صفحه، قطع: وزیری، بها: 700000ریال، چاپ اول: 1392، چاپ دوم: 1397.