میراث مکتوب – در میانۀ سدۀ 6 ق، کتابی در زمینۀ اسب شناسی و درمان اسب پدید آمد که در نوع خود بی مانند است. تاکنون، فرسنامۀ محمد بن محمد (سدۀ 8 ق) را کهن ترین کتاب در باب اسب می پنداشتیم. اما اینک می بینیم که محمد بن مبارک زنگی معروف به قیم نهاوندی نزدیک به دویست سال پیش از محمد بن محمد ، کتابی بسیار گرانبها دربارۀ اسب داری نگاشته و نام خود را جاویدان کرده است.
منبع این نویسنده کتابی از ابن اخی حزام در سدۀ 3 ق است که نخستین کتاب آسیب شناسی در اسلام – به زبان عربی – به شمار می آید. اما قیم نهاوندی تنها به این کتاب تکیه نکرده بلکه تجربه های شخصی خود را در درمان و تربیت اسب یک به یک شرح داده و بدین سان اثر خود را بی مانند ساخته است.
واژگان بسیار کهن فارسی و نثر کهنه اما بیشتر عامی گرای کتاب برای پژوهش های زبان و ادب فارسی در سده های 5 و 6 ق سخت سودآور است.
این کتاب به کوشش دو پژوهشگر، نادر مطلبی کاشانی و آذرتاش آذرنوش بر اساس دو نسخۀ خطی پاریس و استانبول همراه با مقدمه و فهرست رنگ های اسب و واژگان دشوار فارسی منتشر شده است.
محمدبن مبارك زنگی، فرسنامه قيم نهاوندی (كهن‌ترين فرسنامه شناخته شده به فارسی)، به‌كوشش آذرتاش آذرنوش، نادر مطلبی کاشانی، تهران، نی، قطع رقعی، 118 صفحه، 120000 ریال ، 1395.