میراث مکتوب- «مرآة الهداة فی کشف اسرار الصلاة» نوشتۀ علی‌نقی بن محمدرضا کوثر همدانی با تصحیح محمدرجا صاحبدل و وحید محمودی توسط انتشارات مولی منتشر شد.
میرزا علی‌نقی بن محمدرضا همدانی در رسالۀ مرآة الهداة فی کشف اسرار الصلاة بر آن است تا با تفسیر و تأویل نماز، از مقدمات تا مؤخرات، از یک حقیقت و معنای متعالی سخن به میان آورد. در همین مسیر او از اسرار و رموز اعداد، حروف، الفاظ و اسماء بهره برده است که در اصطلاح علم سیمیاء (از شاخه‌های علوم غریبه) نامیده می‌شود.
مؤلف کتاب در یکی از خاندان‌های سرشناس همدان دیده به جهان گشود؛ خاندانی که بزرگانش به دلیل دارا بودن مهارت در علوم اسلامی جایگاه رفیعی در قرون سیزده و چهارده داشتند. آقا بزرگ از میرزا علی‌نقی همدانی با عنوان «عالم کامل» و مرعشی نجفی از او با نام «علامه» یاد کرده‌اند که نشان از تعالی علمی و عملی او دارد.
مؤلف بر آن بوده تا رساله‌ای مختصر و موجز در موضوع نماز به رشتۀ تحریر درآورد؛ رساله‌ای که به ادعای او تاکنون کسی به چنین «اسرار خفیه و درر نکات مخفیه» اشاره نکرده است. او دغدغۀ نوشتن این رساله را از مدت‌ها قبل داشته است که به سبب «سخت‌گیری‌ها و عدم اقبال اهلان» به تعویق افتاد تا اینکه دیدار جمعی از دوستان بالاخص میرزا محمدیوسف آشتیانی ملقب به مستوفی الممالک سبب شد تا وی این رساله را در سال ۱۲۷۹ ق. به رشته تحریر درآورد.
نویسندۀ رساله ضمن انتقاد از کسانی که با دست‌آویز قرار دادن آیۀ «اقم الصلاة لذکری» این ادعا را مطرح کرده‌اند که ذکر الاهی را به شکلی جز نماز بر پا خواهند داشت و از نماز خواندن مستغنی هستند، این گروه را «کوتاه نظران» معرفی می‌کند. همچنین مؤلف بر تفاوت سطح و درک معرفتی «علمای ربانی و عرفای حقانی» با «علمای رسوم» تأکید می‌کند.
این اثر اصولا تفسیری از نماز حول محور «انسان کامل» یا به تعبیر عرفان شیعی، امام معصوم (ع) است. از این رو نماز را با استناد به روایات، حقیقت تکوینی و تشریعی معصومین و یا به عبارتی خود ایشان معرفی کرده است و در این رابطه استناد به خطبه حضرت علی و مفاخره ایشان با امام حسین می‌کند. به همین سبب تمامی واجبات و مستحبات نماز را با اشاره مستقیم به روایات با شخصیت معصومین منطبق می‌سازد. همچنین برای اثبات این امر و تطبیق تعداد و اسامی ایشان با کلمات و عبارات نماز با ذوقی عرفانی متوسل به علم حروف و زُبُر و بسایط کلمات شده است که بسیار قابل تأمل است.
عناوین ابواب دهگانۀ کتاب چنین است: اول: در ذکر اشارات و رموز آیۀ «بسم الله الرحمن الرحیم» و تقدیم بیان اشارات این آیه مبارکه بر کلمات اذان و اقامه و تکبیرات. دوم: بیان سرّ اسامی معصومین. سوم: اشارات سورۀ حمد بر معصومین و تطبیق آن سورۀ مبارکه با «بسم الله الرحمن الرحیم». چهارم: در ذکر بعضی از اسرار و اشارات سورۀ توحید. پنجم: بیان اشارات سورۀ قدر بر معصومین. ششم: در بیان اشارات ذکر رکوع بر معصومین و اسرار رکوع. هفتم: در بیان اشارات ذکر سجود بر معصومین. هشتم: در بیان اشارات ذکر تشهد. نهم: در بیان اشارات ذکر سلام. دهم: در بیان اشارات اذان.
به طور کلی می‌توان این رساله را به دو بخش اصلی تقسیم کرد: بخش اول اسرار نماز را با رویکردی عرفانی و با استناد به روایات تبیین می‌کند و بخش دوم که خود ده باب است، با استفاده از علم حروف به استخراج زُبُر و بینات، بسایط کلمات نماز و تطبیق آنها با اعداد ۵، ۶،۷، ۱۲ و ۱۴ پرداخته است تا از این رهگذر مدعای اولیۀ خود در کتاب را که نماز حقیقت معصومین است، اثبات کند.
بر اساس بررسی‌های انجام شده از رسالۀ حاضر هفت نسخه موجود است؛ سه نسخۀ نخست که به ترتیب در کتابخانه‌های شاهچراغ، مجلس و مرعشی نگهداری می‌شود به خط مؤلف و مابقی به خط دیگران است. با بررسی تفصیلی مشخص شد نسخۀ مرعشی به شمارۀ ۹۲۳۹ رسالۀ دیگر مؤلف در موضوع آداب الصلاة است و ربطی به مرآة الهداة ندارد. تصحیح حاضر بر اساس دو دست‌نوشتۀ مؤلف با شمارۀ ۷۷ در کتابخانۀ شاهچراغ و شمارۀ ۸۶۳۶ در کتابخانۀ مجلس سامان یافته است.
مرآة الهداة فی کشف اسرار الصلاة؛ نوشته علی نقی بن محمدرضا کوثر همدانی؛ تصحیح محمدرجا صاحبدل و وحید محمودی؛ چاپ اول ١٣٩٨؛ انتشارات مولی؛ ٦٠٠,٠٠٠ ريال.