میراث مکتوب – شاید کمتر کسی را از رجال سیاسی و فرهنگی ایران بتوان سراغ کرد که در ثبت وقایع روزانه زندگی خود به اندازۀ محمدعلی فروغی (۱۲۵۶ – ۱۳۲۱) مداومت به خرج داده باشد.
فروغی از بیست و شش سالگی به نوشتن وقایع زندگی اش پرداخت و با همه مشغلهای که در ادوار مختلف عمر خویش داشت این کار را با جد و جهد دنبال کرد. او خود در عنفوان جوانی نوشته است که بدین یادداشت نویسی روی آورده تا مرآت حیاتش باشد، و امروز این روزنامه حیات – که حدودآ هجده سال از ایام زندگانی او را در بر دارد – برای ما یادگار فرهنگی گرانبهایی است که بخشی از تاریخ سیاسی و فرهنگی کشورمان را آینگی می کند.
کتاب حاضر از سه بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول، که خاطرات اوست، رسالۀ مستقلی است که فروغی احتمالاً در واپسین سال زندگی دربارۀ خاندان، پدر و احوال خود نوشته و خصوصاً اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران را در عهد ناصری به خوبی شرح داده است، اما متأسفانه مهلت نیافته تا آن را به پایان برساند.
بخش دوم یادداشتهای روزانه اوست از پانزده سال پراکنده میان سالهای ۱۲۹۳ تا ۱۳۲۰ که گاه به تفصیل و گاه به اجمال وقایع را روز به روز، حتی در سختترین شرایط سیاسی، به رشته تحریر در آورده است. بخش سوم، که تحت عنوان پیوستها آمده، بیشتر مشروح ملاقاتهای او با سران کشورهای دیگر، گزارشی از امور شورای جامعه ملل و چند نامه است.
همه این نوشته ها سالیان دراز نزد خانواده فروغی محفوظ بوده و اکنون برای نخستین بار منتشر می شود.
خاطرات محمدعلی فروغی، بهخواستاری ایرج افشار، به كوشش محمد افشینوفایی و پژمان فیروزبخش، تهران، سخن ، 1060صفحه، قطع: وزیری، جلد: سخت، 1200000 ریال، 1396.