میراث مکتوب- الرسالة المعینیة و حلّ مشکلات معینیه (الرسالة المغنية و حلّ مشکلات مغنیه) نوشتۀ خواجه نصیرالدین طوسی در دو جلد از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب منتشر می‌شود.
جلد اول دربرگیرندۀ تصحیح انتقادی متن این دو رسالۀ بسیار مهم فارسی در هیئت، و جلد دوم دربرگیرندۀ ترجمۀ انگلیسی و شرح این دو متن است که با همکاری مصححان سجاد نیک‌فهم خوب‌روان و فاطمه سوادی، و پرفسور جمیل رجب، استاد مؤسسۀ مطالعات اسلامی مک‌گیل، فراهم آمده است.
در تصحیح حاضر از نسخ متعددی از این دو رساله بهره برده شده است از جمله دو نسخه که دارای برگ‌هایی به خط مؤلف است. پرفسور جمیل رجب و استاد حسین معصومی همدانی در دو پیشگفتار جداگانه‌شان بر این کتاب به تاریخچۀ مطالعات انجام شده بر این دو متن و اهمیت آن‌ها پرداخته‌اند.
در پیشگفتار جمیل رجب می‌خوانیم که محمدتقی دانش‌پژوه در سال ۱۳۳۵ش نسخه‌برگردان رسالۀ معینیه و ذیل آن، حلّ مشکلات معینیهرا منتشر کرد. با این‌که از زمان انتشار نسخه‌برگردان لزوم انتشار تصحیح انتقادی این دو اثر مهم مورد تأکید محققان قرار گرفته، و تلاش‌هایی در این راستا انجام گرفت، این امر تا امروز محقق نشده بود. ویلر ثکستون از دانشگاه هاروارد با همکاری جمیل رجب رونویسی از این دو متن را فراهم کردند ولی موفق به سرانجام رساندن انتشار متن نشدند. در ادامۀ این تلاش‌ها حسن امینی در پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد خود در پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران نخستین تصحیح انتقادی متن رسالۀ معینیه را فراهم کرد. زمان کوتاهی پس از اتمام کار این پایان‌نامه، امینی به گروهی تحقیقاتی متشکل از مصححان کتاب حاضر و جمیل رجب پیوست که قصد آن انتشار این دو اثر و ترجمۀ انگلیسی آن‌ها بود، اما سرانجام این طرح به اهتمام مصححان و جمیل رجب به نتیجه رسید.
خواجه نصیر نگارش رسالۀ معینیه را در دوم رجب 632ق در قهستان زمانی که در صحبت حاکم اسماعیلی آن دیار ناصرالدین عبدالرحیم بن ابی‌منصور بود به قصد تقرب به حلقۀ او، به نام معین‌الدین پسر او نگاشت. تاریخ تألیف رسالۀ معینیه به خط خواجه در نسخۀ شمارۀ 1346 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران که مبنای تصحیح حاضر بوده، آمده است.
به نظر می‌رسد پنج برگی که در مجموعۀ نسخه‌های اسلامی دانشگاه میشیگان نگهداری می‌شود، بخشی از مسودۀ خواجه بوده است. بر اساس نسخۀ تاشکند حلّ مشکلات، خواجه این اثر را در جمادی‌الآخر 643ق در باغ برکه در تون، زمانی که هنوز در حلقۀ اسماعیلیان بود، نوشت.
خواجه دیباچۀ معینیه را با بزرگداشت یاد هفتمین امام اسماعیلیان، علاءالدین ابوالمظفر محمد بن حسن بن محمد بن علی ذکره السلام (د 653ق)، آغاز کرده است. اما زمانی پس از این دوران، پس از سقوط خلافت عباسی و قلاع اسماعیلی به دست ایلخان هولاکو (د 663ق)، خواجه به هر دلیلی بود در تعدادی از آثار خود که در دوران اسماعیلی نوشته بود از جمله در اخلاق ناصری، معینیه، و حلّ دست برد تا رنگ اسماعیلی را از آن بزداید. بدین منظور خواجه در نسخه‌ای که امروز تحت شمارۀ 1346 در دانشگاه تهران نگهداری می‌شود و متن هر دو رسالۀ معینیه و حلّ را در برمی‌گیرد دست برد و مقدمه‌های این دو اثر را بازنویسی کرد. خواجه حتی عنوان «معینیه» را به «مغنیه» تغییر داد تا هیچ یادی از حامی اسماعیلی‌اش در کتاب باقی نماند. از این منظر معینیه و حلّ برای بررسی سیر تحولات زندگی خواجه نصیر و ارتباط او با اسماعیلیان اهمیت بسیاری دارد.
مصححان علاوه بر دیباچه‌های اصلی اسماعیلی و دیباچه‌های اصلاح‌شدۀ این دو اثر، متن دیباچۀ دو اثر دیگر خواجه که در 634ق نوشته شده است و به هفتمین امام اسماعیلی تقدیم شده‌اند یعنی تقویم علائی و استخراج طالع کیخسرو بن علاءالدین را در کتاب حاضر برای نخستین بار تصحیح کرده‌اند. این مجموعه، دربارۀ ارتباط خواجه نصیر با جامعۀ اسماعیلی در قرن هفتم هجری اسناد بسیار مهمی را در اختیار محققان تاریخ اسماعیلیان قرار می‌دهد.
معصومی در پیشگفتار خود به اهمیت الرسالة المعینیة و حلّ مشکلات معینیه در تاریخ نجوم و نظریات سیاره‌ای می‌پردازد: خواجه در معینیه اشاراتی به مشکلات مدل بطلمیوسی کرده و حلّ آن را به اثری دیگر موکول کرد که در صورت درخواست معین‌الدین خواهد نوشت. این اثر دیگر همان حلّ مشکلات معینیه است.
اهمیت حلّ مشکلات معینیه در این است که خواجه در آن نخستین بار سازوکاری را شرح داده که امروزه در میان مورخان علم به «جفت طوسی» معروف است و کار آن این است که از ترکیب دو حرکت دورانی یکنواخت یک حرکت خطی به وجود می‌آورد و به این طریق یکی از مشکلات برخی از مدل‌های بطلمیوسی سیارات را حلّ می‌کند. به این اعتبار حلّ مشکلات معینیه یکی از مراحل کوشش‌هایی است که منجمان دوران اسلامی برای ارائۀ مدل‌هایی برای حرکات سیّارات کردند که از لحاظ طبیعی پذیرفتنی باشد.
خواجه بعدها در 658ق التذکرة في الهيئة را به عربی نوشت که به نوعی دنبالۀ تحقیقاتی بود که با نگارش معینیه آغاز کرد. بررسی معینیه به عنوان نقطۀ آغاز یک جریان تحقیقاتی بسیار حائز اهمیت است. مواردی وجود دارد که خواجه در فاصلۀ نگارش معینیه و تذکره در آن‌ها تجدید نظر کرده است. برخی از این اصلاحات در حلّ دیده می‌شود و برخی دیگر در تذکره. به دلیل وجود همین تتوّر در ایده‌ها بوده است که مصححان تصمیم گرفتند تا متن اصلی خواجه را که در 632ق نگاشت بازسازی کنند فارغ از برخی اصلاحاتی که خود خواجه در متن نسخۀ 1346 دانشگاه انجام داده است.