اصطلاحات طبی در دیوان حکیم شفائی اصفهانی

شرف الدين حسن حکيم شفائی اصفهانی،(956-1037ﮬ ) طبيب، عارف و شاعرپراقتدارعهد صفوی است. وی طبيب مخصوص، نديم و شاعر مورد احترام شاه عباس اول بود که به خاطر شوخ طبعی، شيرين سخنی، دانش و مجلس آرايی اش از طرف اين پادشاه به القاب ملک الشعرا و ممتاز ايران مفتخرشد.

وی استاد شاعران عهد خود بويژه صائب تبريزی بوده و درآوردن اصطلاحات طبی بيشتر به خاقانی نظرداشته است: کف به لب آورده مصروعيست پنداری محيط آبنوس اندر برش فاوانيا آساستی شفائی از راه طبابت امرار معاش نمود. ديوان او دربردارنده 12000بيت در قالب 10 قطعه،10ترکيب بند و1ترجيع بند و 47رباعی است ونيز 1060 غزل دراين ميان جلوه می کند. در بيشتر غزلهايش مانند خاقانی رديف آورده است. آنچه اشعارحکيم شفائی را امتياز خاص بخشيده به کار بردن فراوان لغات و اصطلاحات طبی است که بيشتر در قصايد و غزلياتش ديده می شود. ابداع مضمون های گوناگون برگرفته ازتخيّل‌های ظريف و دقيق همراه با صورخيال تازه و غريب در اشعارحکيم شفائی باعث زيبايی و برجستگی شده است. در ميان اصطلاحات طبی موجود درديوان حکيم شفائي55 مورد از ادويه ها و گياهان دارويی و نيز60 مورد از انواع بيماری ها و 35 مورد اصطلاحات متفرقۀ طبی آمده است که هرکدام کاربرد ويژه ای داشته‌اند و با توجه به شغل طبابت حکيم شفائی، وی آشنايی کاملی با اين اصطلاحات داشته است. حکيم شفائی با کاربرد فراوان لغات و اصطلاحات طبی توانسته است که با طرز خاص خود از اين اصطلاحات تصويرهای برجسته و شگفت انگيزی بيافريند .

متن کامل این مقاله نوشتۀ محمدرضا نجاریان و معصومه وطن پرست که در مجلۀ متن شناسی ادب فارسی دورۀ جدید، شمارۀ 1، پیاپی 25 ، بهار 1394 منتشر شده است را اینجا بخوانید.