دانشوران دورۀ اسلامی، به موازات نگارش مطالبی کمابیش پراکنده در خصوص چگونگی تکوین معادن و معدنیات، تک‌نگاری‌هایی با موضوع شناخت سنگ‌های گران‌بها و نیمه‌گران‌بها، می‌نوشتند که معمولاً با عنوان عمومی جواهرنامه از آنها یاد می‌شود

الجواهر و صفاتها، نوشتۀ ابوزکریا ابن ماسویه (درگذشت ۲۴۳ق)، کهن‌ترین جواهرنامۀ برجای مانده از دورۀ اسلامی است