شناخت عرفانی آن سان که عین القضات زیست می‌کند، با زیست‌جهان دیگر عارفان چندان متمایز به نظر نمی‌رسد، اما شاید نخستین بار از رهگذر وی به شکل مدون آورده شده است

خاصیت آینگی، نقد حال، گزاره آرا، و گزیده آثار فارسی عین القضات همدانی ، نوشته نجیب مایل هروی است.عرفانِ ایرانی در عالم اندیشهٔ ایرانی و اسلامی جایگاهی خاص دارد تا حدی که گویی با آن جهان‌بینی نوینی از متن این فرهنگ برآمده.