میراث مکتوب -در هیچ یک از شرح هایی که بر بوستان نوشته شده، به فردِ مورد نظرِ سعدی در بیتِ؛
«عزیزی در اقصای تبریز بود/ که همواره بیدار و شب خیز بود»
(باب چهارم-حکایت هجدهم)
اشاره ای نشده است. بر اساس شواهد و قرائن، نخستین بار مرحوم حافظ حسین کربلایی تبریزی؛ مؤلّفِ کتابِ ارزشمند روضات الجنان و جنّات الجنان به نقل از استادش بدرالدین احمد لاله ای تبریزی (متوفّی 983)، فردِ مورد اشارۀ سعدی در این بیت را، شیخ ابوبکر بن اسماعیل سلّه باف تبریزی؛ عارف گمنام اواخرِ سدۀ ششم و اوایل سدۀ هفتم هجری آذربایجان معرفی کرده است.
دربارۀ این شیخ ابوبکر سلّه باف، جز یکی ـ دو مورد اطّلاعات پراکنده، دانسته ای در دست نیست.منبع عمدۀ این اطّلاعات اندک و پراکنده نیز، مقالات شمس و مناقب العارفین احمد افلاکی است. البته با وجود اینکه استاد بدیع-الزّمان فروزانفر،در حاشیۀ زندگینامۀ مولوی، متذکّر اشارۀ فریدون سپهسالار به نام شیخ ابوبکرتبریزی شده است، در رسالۀ سپهسالار، نامی از شیخ ابوبکر به میان نیامده است.
ما در ضمن یک مقاله تحقیقی که انشاالله به زودی در مجلّه وزین آینۀ میراث منتشر خواهد شد، ابتدا ردپای شیخ ابوبکر سلّۀ باف تبریزی را در متون آن عصر بررسی کرده ایم و در ادامه، با تطبیق حالاتِ عرفانی شیخ ابوبکرتبریزی با حکایت بوستان، و بررسی شواهد و قرائنی دیگر، به این نتیجه رسیده ایم که «عزیز» موردِ اشارۀ سعدی، همین شیخ ابوبکر سلّه باف تبریزی است که ظاهراً شیخ اجل سعدی(علیه الرحمه) در بازگشت از سفر مکّه، که به قصد ملاقات با اباقاخان پسر هلاکوخان مغول به تبریز آمده بود، این حکایت را شنیده است.
محمد طاهری خسروشاهی