میراث مکتوب – تشیع: تاریخ و فرهنگ اثر دکتر محمدکاظم رحمتی در 580 صفحه از سوی نشر مورخ در سال 1395 منتشر شد
.
نسخه های خطی و اهمیت آنها در مطالعات اسلامی به نحو عام و تاریخ تشیع به نحو خاص، موضوعی است که به ما امکان میدهد، صفحات تازه ای در مطالعات تاریخ تشیع بگشاییم. به عنوان مثال بررسی نسخه های خطی کتابت شده توسط عالمان امامی ایرانی پیش از صفویه، به روشنی وجود شیعیان را در حوزه های خاص جغرافیایی در نواحی مرکزی ایران و خاصه در شهرهای چون قم، کاشان و روستاهای میان دو شهر اخیر چون جوشقان، جاست، سرابشنوه که ظاهرا همان وشنوۀ کنونی باشد و خومجان– که مرکزیت علمی داشته و وجود عالمان برجسته ای چون سید ابوالرضا راوندی در تقویت و رشد علمی شهر کاشان اهمیت بسزایی داشته-، فراهان، ری و ورامین، آوه/ آبه و گاه طبرستان و برخی شهرهای آن چون آمل را نشان میدهد.
هر چند گاه علیرغم گسترش تشیع و غلبۀ آنها در برخی مکان های ذکر شده، گاه در ادوار بعدی تشیع از آن شهرها رخت بربسته و در نواحی اطراف و روستای به حیات خود ادامه داده است؛ نمونه ای بارز از این موارد تشیع در شهر کاشان و حلب است که ظاهرا باید به یک دلیل یعنی توجه حاکمان سنی در تقویت اهل سنت این شهرها، تشیع به حاشیه رانده شده باشد. در قرون ششم تا هفتم مرکزیت علمی شیعیان نواحی جبال ظاهرا همان شهر کاشان بوده و حتی خاندانهای علمی چون فتحان از قم به آنجا مهاجرت کرده و در همانجا ساکن شده اند، هرچند عالمان قمی چندی را نیز میشناسیم که در همین ادوار در قید حیات بوده اند و داشتن شهرت قمی توسط آنها دلالت بر اقامت آنها علی القاعده در شهر قم دارد. حضور عالم نامور امامی سید ابوالرضا راوندی و ساخت مدرسۀ مجدیه توسط مجد الدین ابوالقاسم عبیداالله بن فضل بن محمود قاشانی (متوفی روز جمعه ششم جمادی الآخر ۵۳۵) که پس از نماز گزاردن بر پیکر او توسط ابوالرضا در مشهد بارکرسف (مشهد اردهال) به خاک سپرده شد، نقش مهمی در رونق علمی کاشان داشته است. مدرسۀ اخیر در قرن هفتم همچنان پابرجا بوده است و با داشتن به احتمال بسیار موقوفاتی و متولی، امکان تداوم حیات علمی آن را فراهم کرده بود.
مجموعه مقالاتی که در این کتاب منتشر شده است سعی در گشودن آفاق جدیدی در تاریخ تشیع و توجه دادن به منابع عموماً مغول دارد و سعی در نشان دادن اینکه با کمی صبر و حوصله چگونه می توان درباره تاریخ تشیع در ادوار گذشته علیرغم نبود منابع تاریخ نگارانۀ عمومی و یا محلی شهرهای شیعه نشین تحقیق و پژوهش کرد.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
الذریعة و نکاتی در باب آن
پیوست
ملاحظاتی در باب احیاء الداثر و لزوم تصحیح آن
پیوست
نسخه های نیشابوری نهج البلاغة
نکاتی دربارۀ اجازات بحار الانوار
منابعی تازه یاب برای تحقیق در زندگی و آثار ابن ابی جمهور احسایی
نکاتی دربارۀ احمد بن حسن بن علی بن خلیفه حسینی آوی: از شاگردان ناشناختۀ علامه حلی
پیوست: تکرار عناوین در کتاب الذریعة
نسخه ای نفیس از کتاب کفایة الاثر خزاز قمی
تاریخ اهل البیت: اثری کهن در تاریخ اهل بیت
تاریخ نگار گمنام شیعی: ابو البقاء هبة الله حلی و کتاب المناقب المزیدیة
مؤلف احتمالی کتاب
اهمیت تاریخی کتاب المناقب المزیدیه
منابع ابوالبقاء در تألیف المناقب المزیدیه
آثار سید مرتضی در سنت یهودیان قرائیمی
تک نگاری فاج دربارۀ مجمع البیان و نکاتی دربارۀ آن
پیوست: بازمانده هایی از کتاب الرد علی من خالف مصحف عثمان ابن انباری
عالمان امامی و میراث واقفه
عبیدالله بن ابی رافع و کتاب الاحکام و السنن و القضایا او
مقدمه: عالمان امامیه و مسئله وثاقت احادیث
عبید الله بن ابی رافع
کتاب السنن و الاحکام و القضایای عبیدالله بن ابی رافع
محمد بن قیس و کتاب القضایای او مفضل بن عمر و کتاب التوحید منسوب به او
نتیجه گیری
پیوست
تکمله
عالمان متقدم امامی و دفاتر ائمه به تدوین محدثان سنی
درآمد
اسماعیلی بن ابی زیاد سکونی و دفتر حدیثی او
أدب امیر المؤمنین محمد بن مسلم
قاسم بن یحیی راشدی و روایت کتاب أدب امیر المؤمنین
سلیمان بن داود منقری و دفتر حدیثی او
شرح حال سلیمان بن داود منقری
داود بن سلیمان و تداول دفتر حدیثی در میان محدثان امامیه
مکاتب حدیثی امامیه و تلقی آنها از دفتر منقری
شهید اول و مسئله شهادت او
گزارش های متداول درباره شهادت شهید اول
شهید اول: حیات علمی
گزارش تازه دربارۀ علل شهادت شهید اول
نتیجه گیری
تحولات دینی عصر افشاری در پرتو منابعی تازهیاب
منابع شرح حال زندگی سید نصر الله حائری
نقش حائری در اجرای سیاست های مذهبی نادر
شهادت حائری و نکاتی در خصوص آن
پیوست: آثار حائری
پژوهشی در باب غلات: نگاهی به کتاب الغنوصیة فی الاسلام
حسین بن حمدان خصیبی و کتاب المائده
سعد بن عبدالله اشعری و کتاب المقالات و الفرق او
حسین بن حسن ظهیری و گرایش اخباری گری شیخ حر عاملی
نگاهی به کتاب ایران عصر صفوی: نوزایی امپراتوری ایران
پیوست
منبع: بساتین