میراث مکتوب – فرهنگ انسان مثل هر پدیده دیگر در جهان هستی بر بنیاد قانونمندی های خاص خود، مسیر طولانی تکاملی را پیموده است که پژوهشگران تاریخ تمدن انسان از شناخت این قانونمندی ها گزیری ندارند.
اگرچه سیر تحول فرهنگ در نواحی گوناگون جهان بستگی تام با شیوه زیست ، شرایطی اقلیمی، و سایر، تکیه گاه های مادی و معنوی موجود در آن نواحی داشته است، اما هرگاه فرهنگ انسانی در کلیتش نگریسته شود قوانین مشترکی استنتاج می گردد که تببین کل فرهنگ انسان – صرف نظر از گوناگونی ها و ویژگی های محلی به مدد آن ها امکان پذیر است.
هنگامی که سخن از فرهنگ می رود، همه نمودهای مادی و معنوی زندگی آدمی-اقتصاد، خانواده، دین ،علم، هنر ، معتقدات … مورد نظرند.
این کتاب یک دوره کامل درس انسان شناسی است که نویسنده در آن سیر پیشرفت را از حدود یک میلیون سال پیش ، مرحله به مرحله با بیانی روشن ، و با ذکر منابع و مآخذ متعدد معتبر، برای خواننده شرح می دهد و روابط فرهنگ با عناصر و عوامل گوناگون را باز می گوید.موضوع تحقیق این کتاب روزگاران گذشته ای است که هرگز در حیطه مشاهده و تحقیق عینی و تجربی قرار نمی گیرد ، و معلوم نیست که استنتاج های پژوهشگران جدیدتر درباره این مسئله کهن تاریخی از استناج های نویسنده حاضر منطقی تر و علمی تر باشند.
در این اثر به عرضه و اثبات نظریه ای درباره تکامل فرهنگ از زمان برآمدن آن در عصر انسان نماها تا روزگار نسبتا جدید پرداخته شده است.
بخش اعظم انسان شناسی فرهنگی در سه یا چهار دهه آخر سده نوزده از نظریه تکامل فرهنگی الهام گرفته بود و زیر نفوذ آن قرار داشت.تکامل به گفته ادوارد برنت تایلر، اصل بزرگی است که هر دانشوری، هرگاه بخواهد که جهان زیستگاه خویش و تاریخ گذشته را بشناسد، باید آن را بنیاد اندیشه خود قرار دهد.
نظریه تکامل فرهنگی عبارت بود از پاسخ علم به این پرسش که «چگونه باید تمدن ها یا فرهنگ های جهان را تبیین کرد؟» و علم این پرسش را بدان منظور طرح کرد که جای نظریه آفرینش در دستگاه الهیات یهودی – مسیحی را بگیرد.
نکته ای که در این کتاب حائز اهمیت است این است که نظریه ای را که در ای کتاب عنوان شده است نمی توان نوتکامل گرایی نامید. نو تکامل گرایی اصطلاحی است گمراه کننده: از این اصطلاح استفاده شده است تا نشان داده شود که نظریه امروزی تکامل با نظریه 80سال پیش تا اندازه ای تفاوت دارد. که چنین چیزی مردود خوانده شده.
ا.وایت، لسلی، تکامل فرهنگ پیشرفت تمدن تا سقوط روم، مترجم: فریبرز مجیدی، تهران، نسل آفتاب، 680 صفحه، قطع: رقعی، شمارگان: 1000، بها: 320000 ریال، 1394.
منبع: کتابخانۀ تخصصی تاریخ اسلام