میراث مکتوب – میر شـمس‌الدین محمد حسینی جرجانی (838 هـ .ق)(رح) فرزند میر سید شریف جرجانی (740 – 816 ه.ق) زبان‌شناس، منطق‌دان، فلسفه‌دان، متکلّم شیعی در اوایل قرن نهم هجری است.
مهمترین فعالیّت وی تلاش در تدوین متون مدرسی و کمک درسی است. این فعالیت‌ها در عین غنای متناسب با زمینه فعالیت آن گونه که شایسته آن‌ها بود مورد استقبال معلّمین و متعلّمین قرار نگرفت. البته باید توجه داشت که عدم استقبال از یک دستآورد به معنای فقر آن نیست، بلکه استقبال علاوه بر غنای خود دستآورد زمینه‌های برونی دیگری را می‌طلبد.
تمامی کسانی که شرح حال شـمسای جرجانی(رح) را نوشته‌اند تاریخ وفات وی را 838 هـ ق. ضبط نموده‌اند. همچنین بعضی نوشته‌اند که وفات وی قبل از چهل سالگی روی داد. بر این اساس می‌بایست وی متولد حدود سال‌های 798 یا 799 یا 800 هـ ق. باشد. این منابع سخنی پیرامون مولد وی نگفته‌اند، امّا از آنجا که می‌دانیم پدر او از سال 789 هـ ق. (سال فتح شیراز توسط تیمور گورکان) عازم سـمرقند گردید و لا اقل تا سال 807 هـ ق. (سال مرگ تیمور گورکان) در آنجا می‌زیست می‌بایست مولد میر شـمس الدین محمّد سـمرقند باشد.
کتاب الوافیة فی شرح الکافیة اثر رکن‌الدین حسن بن محمّد بن شرفشاه استرآبادی (715 هـ ق) از شروح معتبر و مهمّ الکافیة اثر ابن‌حاجب (646 هـ ق) میباشد. مهمترین حاشیه‌ی الوافیة اثر میر سیّد شریف جرجانی (816 هـ ق) است. این حاشیه از مقدمۀ کتاب شروع شده و تا انتهای ابواب اسـماء ادامه می‌یابد. بنا بر این از ابتدا خطبۀ حاشیه نشده است و از انتها نیز ابواب افعال و حروف حاشیه نشده‌اند. چلپی تکمیل این حواشی را به شـمس‌الدین جرجانی نسبت می‌دهد که به نظر صحیح نمی‌باشد و شاید ـ البته بعید است ـ مراد وی همین شرح خطبه باشد که بعضاً با حواشی شریف جرجانی کتابت می‌گردد. البته شـمس‌الدین جرجانی خطبه الوافیه را شرح نموده است نه حاشیه.
متن کامل این مقاله نگاشته محمدعلی عيــوضی که در میراث شهاب 83 منتشر شده اینجا بخوانید.