میراث مکتوب – این کتاب دربرگیرندۀ 59 مقاله، سه سخنرانی چاپ‌شده و یک سخنرانی چاپ نشده از استاد محمدتقی راشدمحصل است که بنابر موضوع، به هشت بخش تقسیم شده است: بخش اول فرهنگ ایران از گذشته تا امروز شامل هفت مقاله، یک سخنرانی چاپ شده و یک سخنرانی چاپ نشده است.
«از گذشته‌ها ….» به وضعیت اجتماعی روستای افضل‌آباد ـ زادگاه مؤلف ـ می‌پردازد که در آن مسئولیت‌ها و وظایف هر یک از سه طبقۀ اجتماعی (به فارسی رسمی: ارباب، کشاورز، خوش‌نشین) و آیین دروگری و خرمن‌کوبی ـ از آیین‌های بسیار دل‌پسند روستایی ـ شرح داده شده و توضیحاتی واژه‌شناختی دربارۀ اصطلاحات مربوط به آنها آمده است.
بخش دوم (ریشه‌شناسی و اشتقاق) شامل هشت مقاله است. در «بیرجند، ریشۀ واژه و اشتقاق لغوی آن» با توضیح تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی دورۀ باستان ایران، واژۀ بیرجند ریشه‌شناسی شده است. در «چوب برگ شکسته» واژۀ برگ با توجه به واژه‌ای در زبان سنسکریت و چند عبارت در گویش افضل‌آباد که در آنها واژۀ برغ به کار رفته ریشه‌شناسی شده است. در «درباره چند واژه کهن فارسی» هفت واژۀ فارسی که در فرهنگ عربی ـ فارسی تاج المصادر آمده، ریشه‌شناسی شده است.
بخش سوم (گویش‌شناسی) شامل چهار مقاله است: در «تجلی گویش‌های فارسی در تفسیرهای فارسی قرآن مجید» مؤلف با استفاده از کتاب «فرهنگ‌نامۀ قرآنی» که واژه‌های 142 نسخۀ خطی تفسیر قرآن را دربر دارد، چند واژه و تکواژ که نوعی بستگی به گویش‌های فارسی داشته را بررسی کرده است.
بخش چهارم (زبان و ادبیات ایرانی) دارای سه بخش زیر است: بخش «اوستایی» یک مقاله را شامل می‌شود: «یسن سی‌ام اوستا، تأکید بر اختیار و اراده» ترجمه و تفسیری از این سرود گاهانی است؛ کارهای آدمی منشأ گرفته از ارادۀ خود اوست و با گزینش نیک یا بد نیکبختی یا شوربختی خود را به دست خویش رقم می‌زند. در بخش «پهلوی» شش مقاله آمده است: مقالۀ دانشنامه‌ای «ارداویراف‌نامه» به توضیح سبب تألیف کتاب، زمان نوشتن و موضوع آن می‌پردازد.
بخش پنجم (زبان و ادبیات هند باستان) چهار مقاله را در بردارد: در دربارۀ برگردان سنسکریت اوستا – که تنها مقاله به زبان فارسی در این زمینه است – متن اوستایی، زند و سنسکریت نخستین بند «یسن» بیست و هشتم به گونۀ سنجشی بررسی و ویژگی‌های کار مترجم سنسکریت، نیریوسنگ، برشمرده شده است.
بخش ششم (شخصیت‌شناسی) دو زیربخش دارد: زیربخش نخست (شخصیت‌های اسطوره‌ای و باستانی) شامل هفت مقاله است: «ارداویراز» مقالۀ دانشنامه‌ای مختصری است دربارۀ نام این موبد زردشتی و شخصیت و زمان زندگی او.
بخش هفتم (معرفی کتاب) شش مقاله را دربر دارد: «ادبیات ایران باستان» معرفی کتاب “تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام” اثر احمد تفضلی است.
بخش هشتم (یادرفتگان) دربرگیرنده شش مقاله و یک سخنرانی چاپ‌شده در پاسیاد مفاخر علمی و فرهنگی کشور است: «بدرود با فرهیخته‌ای دیگر» به یاد روانشاد جمال رضایی بیرجندی، «به یاد استاد» به یاد دکتر ماهیار نوابی، «به یاد دکتر احمد تفضلی، پژوهنده‌ای که بی‌هنگام فرو خفت»، «به یاد فرهیخته‌ای آزاده» به یاد روانشاد حمید محامدی، «چرا عمر طاووس و دراج کوته» به یاد روانشاد مهرداد بهار و «در سوگ استادی دیگر از شیفتگان فرهنگ ایرانی» و «غروبی دیگر» به یاد روانشاد دکتر صادق کیا است.
راشدمحصل، محمدتقی، فروردگ: گفتارهایی دربارۀ زبان‌ها و فرهنگ ایران، به کوشش مهدی علائی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 636 صفحه، قطع: وزیری، شمارگان: 500، بها: 400000 ریال، 1395.
به کانال تلگرام مرکز پژِوهشی میراث مکتوب بپیوندید