میراث مکتوب – ظاهراً اولین آشنایی غربیان با عمر خیام و آگاهی از آثار علمی و اشعار او به اوایل قرن هجدهم بازمی گردد. سر تامس هاید ( 1636 – 1703) مستشرق انگلیسی اولین پژوهشگر غربی بود که دربارۀ خیام تحقیق و مطالعه کرد.
هاید در کتابش با عنوان تاریخ ادیان پارسی، پهلوی و مادی قدیم (1700)، نه تنها بخش موجزی را به زندگی و آثار علمی خیام اختصاص داد بلکه رباعی (منسوب به) او را هم به لاتین ترجمه کرد. گفتنی است غربیان نخست با خیال عالم تحت الشعاع خیام شاعر قرار گرفت. ف. وپکه ریاضی دان فرانسوی، در سال 1851 رسالۀ جبر و مقابلۀ خیام را به فرانسه ترجمه و منتشر کرد. با اینکه از قرن 18 به بعد رباعیات خیام، به طور قلم انداز، به زبان های لاتین و آلمانی و انگلیسی ترجمه می شد، از رهگذر ترجمۀ آزاد و چیره دستانۀ سال 1859 ادوارد فیتزجرالد (1809 – 1883) بود که نام خیام شاعر بر سر زبان ها افتاد و تدریجاً جهان غرب را درنوشت.
ادامۀ این مطلب را که به معرفی کتاب صهبای خرد: زندگی، شعر و فلسفۀ عمر خیام اختصاص دارد و در تازه ترین شمارۀ دوفصلنامۀ ادبیات تطبیقی (بهار و تابستان 1394) منتشر شده است اینجا بخوانید.