میراث مکتوب – یکی از گونه های نثر کهن فارسی از ادوار نخستین آن، مجالس عالمانی از خراسان و ماوراء النهر قدیم است که در قالب کتاب هایی تدوین شده و البته کمتر توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است.
از میان این مجالس مکتوب، مجالس تفسیری فضل بن محب نیشابوری از سدۀ پنجم هجری که تاکنون یک دستنویس از آن در گنجینه های خطی اسلامی یافت شده، در مطالعات مربوط به رویکردهای تفسیری عالمان خراسان، ترسیم فضای فکری و اندیشگی آن اقلیم در سدۀ پنجم هجری، و نیز بررسی های مرتبط با زبان فارسی به طور خاص از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
این کتاب در عصر شاعر تدوین شده و حاوی سروده هایی در نوع زاهدانه، عالمانه و بعضاً عرفانی است. این اشعار در مطالعۀ تطور شعر فارسی اهمیت بسیار دارد و در ردیف سروده هایی قرار می گیرد که در سده های چهارم و پنجم هجری در نیشابور بر زبان علمای صاحب مجلس می رفته و ذوق مخاطبان را برمی انگیخته است.
در این نوشتار ابتدا کاوشی در احوال فضل بن محب، صاحب مجلسی که ابیات مزبور را برای ما حفظ کرده با استفاده از تمامی منابع رجالی و تاریخی صورت گرفته است، آن گاه به اختصار به تأثیر کرامیۀ نیشابور در گسترش شعر زاهدانه و عرفانی فارسی پرداخته شده و سپس تباین عقیدتی و فکری فضل بن محب با ایشان تبیین گردیده است.
در بخش دوم کتاب ، متن اشعار به دقت بازخوانی و تصحیح گردیده و در پایان نیز منتخبی از تصاویر صفحاتی که دارای شعر فارسی بوده نمایش داده شده است.
فضل بن محب نیشابوری، تحقیق در مجالس تفسیری فضل بن محب نیشابوری و ابیات فارسی آن (گنجینه ای از سروده های زاهدانۀ فارسی (سدۀ پنجم هجری)، ) به کوشش: جواد بشری و محمدافشین وفایی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، نه، 93 صفحه، شمارگان: 500 نسخه، قطع: وزیری، (بها با جلد شومیز: 170000 ریال – با جلد سخت 270000 ریال)، 1394.