میراث مکتوب – حدائق السیر اثر نظام الدین یحیی بن صاعد بن احمد زیر نظر محمد پارسانسب با همکاری معصومه اسدنیا و مریم سیدان از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شد.
حدائق السیر از زمرۀ اندرزنامه هایی است که با نام آداب الملوک، نصحیة الملوک، تحفة الملوک و مانند آنها به زبان فارسی و عربی نوشته شده اند. مؤلف کتاب، نظام الدین یحیی صاعد در نیمۀ اول قرن هفتم هجری و در روزگار علاءالدین کیقباد اول (حک. 615 – 634)، معروف ترین پادشاه سلجوقی روم، می زیسته و این کتاب را به او تقدیم داشته است. از اشارات مؤلف در مقدمۀ کتاب بر می آید که او، مانند پدر خود به کار دیوانی اشتغال داشته، اما به عللی که بر ما نامعلوم است، از دربار دور مانده و در ایام انفصال از خدمات دولتی این کتاب را تألیف کرده است. او در ضمن باب های مختلف کتاب به ندرت از احوال خود سخن گفته است؛ اما نوع اشارات وی در پایان فصول و تأکید بر بعضی از مکارم اخلاقی پادشاهان مانند شناخت قدر خدمتگزار قدیم و چاکران صادق که به صور گوناگون تکرار می شود، این معنی را به ذهن خواننده می آورد که گویی نویسندۀ کتاب دادخواهانه، دربارل آنچه بر او رفته است سخن می گوید.
بیشتر مطالب حدائق السیر از کتب پیشینیان و از جمله آداب الملوک ابومنصور ثعالبی (م: 429 ق) اخذ و اقتباس شده و حتی در تنظیم ابواب و انتخاب بیشتر عناوین نیز این کتاب مورد توجه مؤلف بوده است، به علاوه آنچه در فصول مختلف کتاب به آن توصیه می شود، عموماً راه و رسم سیاست و اصول اخلاقی مشترک در چنین کتاب هایی است؛ اما شرح و بسط مطالب، با شگردهای خاص نثر فنی از جمله امثال و اشعار عربی فارسی ساخت و صورت کتاب را گونۀ دیگری بخشید.
نثر حدائق السیر برخلاف کتاب هایی مانند نصیحة الملوک و سیاست نامه که نزدیک به زبان گفتار نوشته شده اند و نویسنده کمتر می کوشد که سخن خود را به عبارات و اشعار عربی بیاراید، نثری فنی و از نمونه های ادیبانۀ نیمۀ اول قرن هفتم است، در عین حال نویسنده به گونه ای آن را آراسته است که از فوائد گوناگون ادبی و زبانی سرشار گردد.
انواع فهرست های پایانی کتاب و از جمله فهرست لغات و ترکیبات بخشی از این فوائد را نشان می دهد.
نظام الدین یحیی بن صاعد بن احمد، حدائق السیر، زیر نظر: محمد پارسانسب، همکاران: معصومه اسدنیا، مریم سیدان، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 409 صفحه، شمارگان: 500 نسخه، بها: 200000 ریال، 1394.