- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

پزشکی اسلامی در دورۀ میانه

میراث مکتوب – جامعه اسلامی دارای چهارده قرن سابقه تاریخی با ابعاد و عناصری روشن است.

 

اهمیت این پیشینه تاریخی و ابعاد گوناگون آن مانند فرهنگ، تمدن، علوم، اخلاق، فلسفه و هنر و نقش بی‌بدیل آن در تمدن جهان معاصر، تلاش گسترده‌ای را در راه تحقیق و مطالعه این تاریخ عظیم می‌طلبد كه یكی از ساحتهای آن پزشكی است. طب اسلامی از سابقه ممتدی برخوردار است كه از زوایای متعدد می‌ توان به آن پرداخت.

كتاب حاضر در همین مقوله است و در شش فصل به پزشکی دورۀ اسلامی و راه های معالجۀ امراض پرداخته است.

فصل اول کتاب مطالبی مانند پزشكی بومی‌ ها (اعراب بدوی)، پزشكی یونانی، اسكندریه در اواخر دوران باستان، پزشكی در امپراتوری ساسانی، سنت پزشكی سُریانی، جندی‌ شاپور و منشأ فكر ساخت بیمارستان، پزشكی هندی و چینی، انتقال از راه ترجمه، نهضت ترجمه، ایجاد واژه‌ شناسی پزشكی، ویژگیهای فرهنگی، عربی به عنوان زبان علمی میانجی، ترجمه از سایر زبانها و فرهنگ‌پذیری به چشم می خورد.

فصل دوم با عنوان نظریۀ پزشكی به این مطالب اختصاص دارد: انسان، كیهان و آسیب‌شناسی آبگون، ساختمان و عملكرد بدن، ذهن و جسم، رژیمهای غذایی و تغذیه، داروشناسی، بیماری اختصاصی یك عضو خاص بدن، بیماریهایی كه مختص یك عضو بدن نیستند، همه‌گیری و بیماریهای شبه‌ طاعون (و طاعون)، كالبدشناسی، جراحی، چشم‌پزشكی، طب‌النبوی(ص).

پزشكان و جامعه شامل آموزش پزشكی، اخلاق پزشكی، شیادان، جایگاه و منزلت پزشكان، مكانهای عمل پزشكی: بین بیمارستان و بازار، بیمارستانهای اسلامی، مسلمانها، یهودی ها و مسیحیان، درمانگران زن، بیماران زن، پزشكی در مناطق روستایی، مراقبت بهداشت عمومی عناوین فصل های سوم این کتاب است.

فصل چهارم با عنوان درمان به تاریخهای موردی و تذكرات بالینی، درمان دارویی، خون‌گیری و سوزاندن، جراحی و تقسیم وظیفه، تراخم و جراحی چشم، جراحی آب مروارید، بی حس كننده‌ها و ضدعفونی كننده‌ها، فراوانی عمل جراحی، مشكلات اسنادی، رژیم غذایی، بهداشت فردی می پردازد.

فصل پنجم کتاب به پزشكی عامیانه می پردازد که شامل دعاها و طلسم‌ها، كتابهای درسی روشهای سحرآمیز، جامهای دارویی ـ سحری، رویكردهای آموزشی پزشكان، ستاره‌ شناسی و غیبگویی (پیشگویی)، بین متن و صنعت می شود.

فصل ششم کتاب به دوران پزشکی بعد از شكوفایی می پردازد و در آن به مطالبی مانند انتقال دهندگان یهودی، پزشكی دانشگاهی، جنگهای صلیبی، رنسانس، بعد از شكوفایی در شرق پس از امپراتوری عثمانی، چشم‌انداز اروپاییها دربارۀ شرق، ایران دورۀ صفویه، شبه قارۀ هند، اكنون، شرق و غرب، نتیجه‌گیری، گاهشماری اشاره دارد.

پورمن، پتر، ساواژ اسمیت، امیلی، پزشكی اسلامی در دورۀ میانه، ترجمه: قربان بهزادیان نژاد، تهران، پژوهشکدۀ تاریخ اسلام،  340 صفحه، قطع: وزیری، شمارگان: 1000 نسخه، بها: 170000 ریال،1394.

[1]
[2]