میراث مکتوب – بخش موسیقی کتاب بسیار مهم شفا بوعلی که زیرشاخۀ علم ریاضی است، با شرح و توضیحات استاد عبدالله انوار منتشر شد.
آنچه در این کتاب آمده است، برگردان یکی از کتب شفا از زبان عربی به فارسی است. این کتاب که در صفحۀ عنوانِ چاپیِ آن به نام «جوامع علم موسیقی» آمده است و به‌ظاهر باید این نام از سوی ﻣﺆلف آن، حضرت شیخ‌الرئیس بوعلی‌سینا بر آن گذارده شده باشد، در مباحث نظری علم موسیقی بحث می‌نماید و کتاب سوم از فلسفۀ اوسط شفاست و فلسفۀ اوسط نیز بحث در ریاضیات، یا به قول طلاب، علمِ تعلیمی می‌کند و چنان‌که به‌وقت برخواندنِ کتاب مشاهده خواهید کرد محتویات آن در شش مقالت آمده است.
هر مقالت آن، بر حسب احتواء مطالب تحت خود، دارای فصول مختلف بر حسب شمار است که در بین آنها مقالۀ پنجم واجد بیش‌ترین فصول، یعنی پنج فصل است و مقالات دوم و چهارم و ششم حاوی کم‌ترین فصول، یعنی هر مقاله دارای دو فصل میباشد…..
آنچه از دیرباز عالمان این علم را به این بحث کشانده،آن است که در طبقه‌بندی علوم، از چه رو موسیقی زیرمجموعۀ فلسفۀ وسطا قرار گرفته، در حالی که موضوع فلسفۀ وسطا «کمّ» است، چه متصل و چه منفصل، و موضوع موسیقی، نغمه و نقره است که کمّ نیست و با این کمّ نبودن، موسیقی، خروج موضوعی از فلسفۀ وسطا دارد.
در برابر این قول، حضرت شیخ و اساطین این صناعت می‌گویند در موسیقی، نغمه یا نقره من حیث هی هی، موضوع بحث قرار نمی‌گیرد، بلکه آنچه موضوع بحث است، نغمه یا نقره من حیث‌التلائم و عدم‌التلائم است و این حیثیت در آنها ایجاب می‌کند که نغمه و نقره به وجه واحد، موضوع تلائم و عدم تلائم قرار نگیرند. برای تلائم و عدم تلائم در اقل مراتب، دو نقره یا دو نغمه باید بیایند و تناسب تلائمی یا عدم تلائمی برقرار کنند تا بتوانند در صناعت موسیقی قرار بگیرند و چون تناسب در بین آمد، انقلاب موضوع غیر کمِّ موسیقی به کمّ صورت می‌پذیرد و موسیقی در طبقه‌بندی علوم، تحت علم وسطا می‌آید که همان فلسفۀ وسطاست.
اين كتاب افزون بر فهرست، يادداشت ناشر و يادداشت مترجم، در شش بخش (يا مقاله) تنظيم شده است: «مقالۀ اول» علاوه بر مقدمه، شامل چهار فصل مي‌شود: فصل اول: در رسم و اسباب صوت وحدت (زيري) و ثقل (بمي)، فصل دوم: در شناخت ابعاد متفق و ابعاد متنافر، فصل سوم: در ابعاد متفق به اتفاق اول [اصلي]، فصل چهارم: در ابعاد متفق به اتفاق دوم [بدلي].
«مقالۀ دوم» دو فصل دارد: فصل اول: جمع و تفريق ابعاد، فصل دوم: تضعيف و تنصف (دو برابر و نيمه كردن ابعاد).
«مقالۀ سوم» چهار فصل دارد: فصل اول: در جنس و قسمت آن به انواع، فصل دوم: در عدد اجناس، فصل سوم: در جنس‌هاي قوي، فصل چهارم: گفتار در اجناس ابعاد لينه.
«مقالۀ چهارم» حاوي دو فصل است: فصل اول: جمع، فصل دوم: در انتقال.
«مقاله پنجم» شامل پنج فصل مي‌شود: فصل اول: سخن درباره نغمات است از جهت ايقاع، فصل دوم: تقليد ايقاع به وسيله زبان، فصل سوم: در شمار اصناف موصل و مفصل، فصل چهارم: در چهارتايي‌ها، پنج‌تايي‌ها، شش‌تايي‌ها؛ فصل پنجم: شعر و وزنهاي آن.
«مقاله ششم» در دو فصل است: فصل اول: تأليف لحن، فصل دوم: آلات موسيقايي.
جوامع علم موسيقي رياضيات شفا، برگردان و شرح: سيد عبدالله انوار، همدان، بنياد بوعلي سينا، 166 صفحه، قطع: وزیری، شمارگان: 1000 نسخه، بها: 100000 ریال، 1394.
برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ این کتاب اینجا کلیک کنید.