میراث مکتوب – سه سفرنامه شامل سفرنامه‌های رابی بنیامین تطیلی، آنتونیو تنررو و میکائیل ممبره از زمان سلطان سنجر و اوایل صفویه است.
این کتاب با دو شرح درباره سفرنامه‌های اسپانیولی، پرتغالی و ایتالیایی از سوی بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی منتشر شده است.
این کتاب مجموعه ای است از سه سفرنامه از اسپانیا، پرتغال و ایتالیا و دو شرح درباره سفرنامه‌های ایتالیایی، اسپانیولی و پرتغالی مربوط به ایران از زمان اوزن حسن تا روزگار شاه طهماسب. البته سفرنامه رابی بنیامین تطیلی خیلی قدیمی‌تر و از اواخر قرن دوازدهم میلادی و همزمان با سلطنت سلطان سنجر است و تنها مربوط به ایران هم نیست.
ترجمه دو سفرنامه دیگر ممبره از ایتالیایی و تنررو از پرتغالی نتیجه همکاری دو نویسنده است.
اما در باره سفرنامه‌ها در اینجا اطلاعات مختصری ارائه می‌کنیم تا محققان محترم با آن آشنایی پیدا کنند:
سفرنامه رابی بنیامین: وی برای آگاهی از وضع هم‌کیشان خود و برای بررسی وضع تجارت در شهرهای مسیر خود، ابتدا از راه خشکی از فرانسه و ایتالیا گذشته، با کشتی به یونان می‌رود. پس از مدتی اقامت در قسطنطنیه از طریق قبرس، رودس و گالی‌پولی و گذشتن از شهرهای ساحلی آسیای صغیر عازم انطاکیه شده و سپس به اورشلیم می رسد. او مدتی در فلسطین می‌ماند و سپس از راه دمشق، حلب، حمص و موصل به بغداد می‌رود و شرح جالبی از خلیفه عباسی می‌دهد. بنیامین شرح شهرهای مختلف بین النهرین و وصف خرابه های بابل را می‌دهد و به ایران می‌رود ولی مسیر او در ایران و اینکه تا کجا پیش رفته است زیاد معلوم نیست. او از خوزستان، رودبار، همدان، ری، شیراز، اصفهان و بعداً از سمرقند و خیوه صحبت می‌کند و شرح گرفتاری سنجر به دست غزان را می‌دهد.
سفرنامه تنررو: وی در آخرین ماه‌های زندگی شاه اسماعیل همراه هیات سفارت بالتازار پسوآ در 1523 از گمبرون از طریق لار، شیراز، اصفهان، کاشان، قم و سلطانیه به تبریز می‌رود. ولی شاه اسماعیل در شرق تبریز در نواحی دریای خزر اردو زده بود و آنجا به حضور شاه می‌رسند و به همراه او به اردبیل می‌روند. در حلب عثمانیان وی را به جرم جاسوسی دستگیر کرده و به مصر می‌برند. پس از مدتی وی خلاصی یافته از طریق صحرای بین حلب و بصره به هرمز برمی‌گردد. او به احتمال زیاد اولین اروپایی است که بیابان میان بصره و حلب را را سوار بر شتر می‌پیماید و شرح مرارت‌های این سفر را می‌دهد.
سفرنامه میکله ممبره: ممبره نامه‌ای از حکومت ونیز برای شاه طهماسب می‌آورد و از ترس عثمانیان آن را در جلد انجیلی مخفی می‌کند. گزارش ماموریت ممبره به دربار شاه طهماسب در سال 1539 یکی از منابع قابل توجه تاریخی درباره محیط دربار صفوی میباشد که آن را پس از بازگشتن به ونیز در سال 1542 نگاشته است. برخلاف اکثر سیاحان پرتغالی که از خلیج فارس می‌آمدند ممبره از طریق کریت و خیوس می‌آید و از چشمه وارد خاک عثمانی می‌شود و با وجود اینکه خود را به کسوت بازرگانی یونانی در آورده بود، می‌ترسید گرفتار عثمانیان شود و جانش را از دست بدهد. ممیره ترکی می‌دانسته و به علت اقامت در حلب تا حدودی به زبان عربی آشنا بوده است. شاه طهماسب به خاطر تهدید از طرف عثمانیان توجه زیادی به پیشنهاد معاهده با ونیز می‌کند و ممبره به خاطر ترکی دانستن و پذیرایی خوبی که از او می‌شود دوستی نزدیکی با چند تن از درباریان مهم پیدا می‌کند. سبک گزارش وی ادبی نیست ولی او شخصی است دقیق و آگاه که تمام مشاهدات خود را ضبط می‌کند. او از وصف بناهای تبریزة کاخ سلطنتی گرفته تا میهمانی‌ها، انواع پلو، شیوه هدیه دادن و از دسیسه‌های درباری گزارش می‌دهد.
این کتاب با ترجمه و تحقیق دکتر حسن جوادی و ویلم فلور در 14+ 482 صفحه از سوی بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی در سال 1393 منتشر شده است.
منبع: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی