میراث مکتوب – ضمیمۀ 38 آینۀ میراث (دوفصلنامۀ ویژۀ پژوهشهای ادبی و متن شناختی(دورۀ جدید، سال دوازدهم، ضمیمۀ شمارۀ 38، سال 1393)) با عنوان ملتمسات انکُوری (انَقروی) با پژوهش و ویراست ناصر علیزادۀ خیاط و بهروز ایمانی منتشر شد.
مُلْتَمسات (درخواستها) به سروده‌هایی گفته می‌شود که شاعر در قالب آنها، چیزی یا چیزهایی از ممدوح و مخاطب خود می‌خواهد، و این درخواستها می‌توانند جنبۀ مادی داشته باشند، یا معنوی، و یا حتی در شکل یک تمنای سادۀ عاشقانه، مطرح شوند، همچون التماس بوسه‌ای از لب معشوق، درخواست عاطفتی از وی و ….
می‌توان گفت که از همان زمان شکل‌گیری شعر پارسی، ملتمسات نیز به نوعی وجود داشته، و با رواج قصاید مدحیّه، رونق بازار صله، و به تعبیر دیگر، رواییِ شعر درباری، دامنۀ این موضوع نیز گسترده شده، تا آنجا که در قالب یک گونۀ ادبی به نام «ملتمسات» درآمده و منظوماتی نیز با همین عنوان سروده شده است، چنانکه ملتمسات حسام‌الدین خویی، و ملتمسات عبدالحمیدبن عبدالرحمن انکوری.
دربارۀ عبدالرحمن انکوری
عبدالحمیدبن عبدالرحمان انکوری (انکوری، سلک‌جواهر، گ 74؛ همو، منیۀ‌الواعظین، گ 11؛ ملتمسات: نک: دیباچۀ ناظم؛ حاجی خلیفه، کشف‌الظنون، ج 2، ص 940؛ بغدادی، هدیۀالعارفین، ج 1، ص 506)، ادیب و دانشور پارسی‌سرا و تازی‌نویس عثمانی در سدۀ هشتم هجری است که اطلاعات چندانی از او در دست نیست. او در 763ق منیة‌الواعظین را تألیف کرده، و از این رو تا این سال زنده بوده است.
از سلک جواهر و ملتمسات برمی‌آید که طبع موزونی داشته، و علاقه‌مند به بیانِ موضوعات ادبی در سلک نظم بوده است. تخلص شعری او «حمید» است.
از منیة‌الواعظین ــ که رساله‌ای به تازی در باب اخلاق، حکمت و موعظت است (انکوری، منیۀ، گ 11) والمعشّرات و المخمّسات، که آثاری در موضوع احادیث نبوی بوده‌اند معلوم می‌شود که در متون حکمی و معارف دینی نیز غور داشته است.
ملتمسات انکوری
انکوری در هفتم ماه جمادی‌الاولی 758ق ملتمسات خود را به نظم کشیده تا «در میان اخوان و اهل احسان دایر شود». او «صد رباعی از قسم ملتمسات متفرقه» گفته، و ظاهراً منظور او از رباعی در اینجا نه قالب رباعی، بلکه اشعاری مشتمل بر چهار بیت است. ملتمسات، حاوی یکصد قطعه شعر است، و از آن شمار، تعداد چهار قطعه در قالب و وزن رباعی و بقیۀ اشعار در قالب قطعات مُقفّا با اوزان مختلف است.
ملتمسات انکوری، به حیث اشتمال بر اسامی ابزارها و ملزومات معیشت و مؤلفه‌های تمدنی در سدۀ هشتم هجری، به ویژه در آسیای صغیر، جزو مواد تحقیق در تاریخ اجتماعی آن روزگار به شمار می‌رود، و علاوه بر آن، نشان دهندۀ نفوذ و تأثیر زبان فارسی در قلمرو عثمانی و یکی از حلقه‌های اتصالِ بین زبان پارسی و فرهنگ و ادب این سرزمین است. همچنین پس از ملتمسات خویی، دومین اثر مستقل شناخته شده در موضوع ملتمسات، و در بررسی این نوع ادبی، قابل توجه است.
انکوری ملتمسات خود را به پیروی از حسام‌الدین خویی به نظم کشیده، و نشانه‌های این اقتفا در منظومۀ وی آشکار است. تفاوت عمدۀ ملتمسات او با خویی در این است که انکوری، خود را ملتزم به نظم قطعات مُقفّا (در قالب دو بیت) نموده، در حالی که خویی چنین شیوه‌ای را التزام نکرده است. در ملتمسات خویی، قطعات مُقفّا نیستند، و اکثر آنها، چند بیت را شامل اند.
ملتمسات انکوری از زبان و بیان شاعرانه تهی است، و از تصویرهای تازه خالی، اما شاعر با اتکا به برخی از تکلفهای بدیعی، به ویژه جناس، کوشیده است صنعت‌ورزی خود را در پارسی‌سرایی بنمایاند.
فهرست مطالب این شماره از ضمیمۀ آینۀ میراث به شرح زیر است:
مقدمه/7
دربارۀ ملتمسات/8
ملتمسات خویی/9
انکوری/10
آثار انکوری/10
ملتمسات انکوری/14
دستنویس ملتمسات/17
متن
منابع/41
نمایه عام/45