میراث مکتوب- جلسه رونمایی و نقد و بررسی کتاب «دو تذکره از مسکین اصفهانی و جنگ شاعران اصفهانی» با مقدمه استاد جلال الدین همایی و تصحیح محمد ابراهیم ایرج‌پور و سخنرانی مصطفی گرجی، پدرام میرزایی و حسین مسجدی به میزبانی دانشگاه پیام نور برگزار شد.
مصطفی گرجی، استاد زبان و ادبیات فارسی، در نقد و بررسی این کتاب گفت: کتاب «دو تذکره از مسکین اصفهانی و جنگ شاعران اصفهانی» که با مقدمه استاد جلال همایی منتشر شده است، حاصل تدبیر عمیق است و در حوزه تصحیح محل رجوع است و به قول مولانا باعث افزایش علم می‌شود.
وی افزود: مقدمه این کتاب بسیار موجز و موثر است و از این لحاظ خیلی مهم است. ویژگی دیگر این کتاب، این است که در گروه کتاب‌های مکتب بازگشت قرار می‌گیرد. همچنین تخلص‌های انتخابی در این کتاب مورد توجه است. به‌طور مثال شخصی تخلصش «بی دین» است که خود این انتخاب تخلص‌ها می‌تواند، یک پژوهش جذاب باشد.
گرجی خاطر نشان کرد: یکی از مهم‌ترین توصیه‌هایی که به پژوهشگر می‌شود این است که در کار علمی و پژوهشی نباید مرعوب دیدگاه بزرگان شد.در کتاب «دو تذکره از مسکین اصفهانی و جنگ شاعران اصفهانی»، محمد ابراهیم ایرج پور درگیر نظر بزرگان نیست و خود می‌اندیشد و نظر می‌دهد. در مقوله نقد البته نباید فقط نیمه خالی لیوان را دید و اگر نقدی می‌شود بر مبنای احساسات و عواطف نباشد. نقد باید بر مبنای عقلانیت باشد. در بحث نقد بایستی به استدلال توجه کرد و البته که آقای محمدابراهیم ایرج پور به این مهم پایبند بوده است.
در ادامه، پدرام میرزایی در نقد و بررسی کتاب «دو تذکره از مسکین اصفهانی و جنگ شاعران اصفهانی» عنوان کرد: جایگاه کار، تصحیح نسخه خطی است. دیگر آنکه ما در مورد نسخه خطی صحبت می‌کنیم که راجع به شعر است و ذکر این نکته مهم است که زبان فارسی، شعر بنیان است.
پدرام میرزایی افزود: سبک بازگشت، تنها سبکی بوده است که عده ای دور هم نشسته اند و تصمیم گرفته اند که به سبک گذشته بازگردند.
این استاد زبان و ادبیات فارسی، خاطر نشان کرد: استاد همایی این نسخه را پیدا کرده و خود نوشته است که این نسخه از برکات زیارت آستان قدس رضوی نصیب من شده است.
دیگر منتقد این نشست، حسین مسجدی بود که در مورد کتاب گفت: قرن سیزدهم، پرتذکره‌ترین قرن ادبیات فارسی است. این ادعا به شهادت کتاب احمد گلچین معانی است.
وی افزود: ارزش کتاب «دو تذکره از مسکین اصفهانی و جنگ شاعران اصفهانی» در این است که جزو تذکره‌هایی است که استاد جلال الدین همایی یافته اند. امتیاز دیگر این تذکره این است که مسکین اصفهانی از یک خاندان ادبی برخاسته است. ما در این دوره، تعدادی چند از خاندان‌های ادبی داریم اما آثارشان عموماً به چاپ نرسیده است.
مسجدی ادامه داد: وقتی پژوهش‌های نسل جدید شروع شد، عده‌ای سبک بازگشت را سبک اصلی دانستند و عده‌ای دیگر آن را نقد کردند و سبک بازگشت را واپس‌گرا خواندند. البته نکته جالب این است که ما نمی‌دانیم چرا این قرن، اینقدر پر تذکره است.
این اصفهان‌شناس و مدرس دانشگاه، به نقش و اهمیت مسکین اصفهانی در محافل ادبی اصفهان اشاره و اظهار کرد: مسکین از چهره‌های تأثیرگذار در محافل ادبی و انجمن‌های شعری دوره قاجار در اصفهان بود. او در بسیاری از انجمن‌های شعری از جمله انجمن ادبی مشتاق و بعدها در انجمن خاقان تهران حضور داشت و اشعار بسیاری از شاعران را گردآوری می‌کرد. این انجمن‌ها محافلی برای تبادل اندیشه‌های ادبی و مشاعره‌های شعری بودند که باعث تقویت خلاقیت شعری می‌شدند و شاعرانی مانند مسکین در آن‌ها تأثیرگذار بودند.
وی افزود: این انجمن‌ها به ترویج و انتقال سنت‌های شعری کمک می‌کردند و مسکین در این محافل به نوعی رهبر و سازمان‌دهنده شعرا بود. او نه تنها خود در زمینه شعر فعالیت داشت، بلکه اشعار دیگر شاعران را نیز گردآوری کرده و به تذکره‌های ماندگار تبدیل می‌کرد. مجموعه این تلاش‌ها منجر به احیای شعر قاجاری و بازآفرینی فضایی شد که شاعرانی چون مسکین در آن امکان بروز و ظهور یافتند.
مسجدی خاطر نشان کرد: با وجود تلاش‌های فراوانی که در آن دوره برای گردآوری و حفظ اشعار شاعران انجام شد، اما متأسفانه بخشی از تذکره‌ها از بین رفته‌اند و این موضوع نیازمند پژوهش و پیگیری‌های بیشتر است تا بتوان دلیل اصلی از بین رفتن آن‌ها را مشخص کرد. انجمن‌های شعری و محافل ادبی نقش مهمی در رشد فرهنگ ادبی اصفهان ایفا کردند و ردپای آن‌ها هنوز در تاریخ فرهنگی این شهر مشاهده می‌شود.
در پایان نویسنده کتاب، محمد ابراهیم ایرج پور، ضمن تشکر از برگزاری نشست «دوشنبه های کتاب» گفت: اگر ما نگاهی به تاریخ ادبیات ایران بیندازیم، ما با سه سبک خراسانی، عراقی و بازگشت مواجه می‌شویم. من در پژوهش‌هایم، متوجه دو نسخه خطی با نام «جنگ شاعران اصفهان» شدم که در تملک استاد جلال الدین همایی بوده است و سرانجام این دو کتاب را در اختیار کتابخانه ملی قرار داده است.
وی افزود: در بررسی‌ها متوجه شدم که استاد جلال الدین همایی، در سال ۱۳۵۵ هجری قمری به مشهد مشرف شده است و در محفلی که جمعی از دوستانش حضور داشته اند، این کتاب توسط عزیزی که نامش ذکر نشده است، به ایشان اهدا شده است. استاد همایی این هدیه را برکت دانسته و ۲۰ سال بعد، یعنی در سال ۱۳۷۷ هجری قمری آن را به چاپ رسانده است.
نویسنده کتاب خاطر نشان کرد: ما بعد از پایان تصحیح این کتاب، متوجه شباهت زیاد آن با تذکره مسکین اصفهانی شدیم. تذکره مسکین را در کتابخانه مجلس شورای اسلامی یافتیم و این دو نسخه را با هم تطابق دادیم.
ایرج پور افزود: اولین تذکره ۳۱ شاعر و تذکره دوم ۱۳ شاعر را معرفی می‌کند، در حالی که جنگ شاعران شامل اشعاری از ۱۲ شاعر به عنوان نمونه‌های شعر طرحی است.
منبع: ایبنا