میراث مکتوب- یکصد و دومین محفل ماهانه مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در سالن کتابخانه این مؤسسه برگزار شد. محفل این ماه مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به یاد مرحوم دکتر آذرتاش آذرنوش اختصاص داشت. در این نشست صمیمانه غلامعلی حدادعادل، نظام الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان، حجابی کرلانگیچ، سفیر ترکیه در ایران، کاترین آذرنوش (همسر آذرتاش آذرنوش)، علی‌اشرف صادقی، ژاله آموزگار، مهدی محقق، نوش‌آفرین انصاری و… حضور داشتند.
آذرتاش آذرنوش ۲۹ بهمن ۱۳۱۶ در شهر قم به دنیا آمد، تحصیلات ابتدایی را در اهواز و دوره دبیرستان را در تهران به پایان برد. وی در رشته ادبیات عرب دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. دوره دکتری ادبیات عرب را از کشور فرانسه گرفت. از نخستین رساله دکتری خود «تحقیق و ترجمه بخشی از کتاب طبقات الشعرای ابن معتز» دفاع کرد. سپس در رشته ادبیات عرب به نگاشتن رساله دیگری با تصحیح کتاب «خریده القصر عمادالدین اصفهانی» پرداخت.
او پس از دریافت دومین دکتری خود به ایران بازگشت و در «بنیاد فرهنگ ایران» و پژوهش در باب واژه های فارسی معرب، مشغول و در دانشکده معقول و منقول که آن هنگام به «الهیات و معارف اسلامی» تغییر نام داده بود به سال ۱۳۴۶ استخدام شد. وی گروه عربی دانشکده مذکور را سر و سامان بخشید و سپس به معاونت دانشکده برگزیده شد، بعد از آن به منظور تحقیق و آموختن زبان آرامی به دانشگاه کمبریج انگلستان رفت. آذرنوش در ۱۵ مهر ۱۴۰۰ درگذشت.
بازگشت به خرد کهن ایرانی و نمادهای تاریخی در تاجیکستان
در ابتدا اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب به سفری که با هیات همراه به تاجیکستان و ازبکستان داشتند اشاره کرد و گفت: برای کنفرانس جغرافیای تاریخی و فرهنگی شاهنامه و روز حافظ به تاجیکستان سفر کردیم و به سمرقند و بخارا رفتیم. در این دو کشور بازگشت به خرد کهن ایرانی و نمادهای تاریخی را در جای جای آن می‌توان دید.
همچنین چکیده‌ای از این سفر به شکل کلیپ برای حاضران در جلسه پخش شد. زمانی که ژاله آموزگار سر مزار رودکی، نخستین شاعر بزرگ پارسی‌گوی و پدر شعر پارسی رسید اشک شوق از چشمانش سرازیر شد و گفت حس می‌کنم سر کلاس درس هستم و می‌خواهم درباره رودکی بخوانم.
تلاش آذرتاش برای ثبت چوگان به نام ایران در یونسکو
ژاله آموزگار به آشنایی خود با آذرنوش اشاره کرد و گفت: آشنایی من با آذرتاش به سال ۱۳۴۲ برمی‌گردد. زمانی که برای تحصیل به فرانسه رفته بودم با جوان برازنده‌ای آشنا شدم که دکتری زبان عربی می‌خواند و دوستی ما تا امروز ادامه پیدا کرد. من دوستانی داشتم که باسوادتر و تحصیل‌کرده‌تر از من بودند و همواره از آن‌ها آموخته‌ام.
وی افزود: سه جلد از مقالات آذرتاش همواره منبعی بسیار ارزشمنده بوده است. همچنین آذرتاش کتابی درباره چوگان با نام «تاریخ چوگان در ایران و سرزمین‌های عربی» دارد و تلاش بسیاری کرد تا چوگان به نام ایران در یونسکو ثبت شود. «راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی (پیش از اسلام)» منبعی ارزنده از آذرتاش است و همچنین مقاله ابن‌مقفع در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی اهمیت بسیاری دارد.
آموزگار به ایران‌دوستی آذرتاش اشاره کرد و گفت: اگر شرایط آذرنوش را داشته باشید و ایران بمانید و خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنید پر از آثار ایرانی باشد بسیار مهم است. آذرتاش با اینکه همسری فرانسوی داشت و به راحتی می‌توانست به فرانسه برود اما در ایران ماند و به همان شکل سنتی ایرانی زیست.
آذرتاش شیفته فرهنگ ایرانی بود
سپس علی‌اشرف صادقی زبان‌شناس و استاد بازنشسته دانشگاه تهران نیز در خاطره‌ای به آذرتاش آذرنوش اشاره کرد و گفت: دوستی من و آذرتاش ۶۰ ساله شد و این دوستی به زمانی برمی‌گردد که سال ۱۳۴۲ به پاریس رفتم. بعد از اینکه از فرانسه به ایران بازگشتم با آذرتاش ارتباط داشتم. آذرتاش دانشمند بزرگ و مرد پاکدلی بود و هر چه در دل داشت می‌گفت.
وی افزود: آذرتاش شیفته فرهنگ ایرانی بود و اولین کسی بود که در مقاله‌ای نوشت؛ اولین ترجمه‌ای که از قرآن داریم مربوط به زمان منصور بن نوح سامانی در حدود سال ۳۶۰ است که با ترجمه تفسیر طبری متن قرآن موجود در آن را هم به فارسی ترجمه کردند که این رویداد در تاریخ ادبیات فارسی بسیار اهمیت دارد. سامانیان به دلیل عرق ملی که داشتند توانستند قرآن را به فارسی ترجمه کنند.
همچنین نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان از اساتیدی که به تاجیکستان سفر کرده بودند تشکر و قدردانی کرد و گفت: از روزی که به ایران آمدم آرزو داشتم که استادان فرهیخته به تاجیکستان بیایند و وطن دوم خود را از نزدیک ببینند.
مجالسی که مقدمه پدید آمدن کلیله و دمنه شد
غلامعلی حدادعادل نیز سخنران این نشست صمیمی بود. وی که برای نخستین بار در محفل‌های ماهانه میراث مکتوب حضور یافته بود درباره جایگاه این مؤسسه و فعالیت‌های آن سخن گفت: امروز بیش از ۱۰ تن از اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی حضور دارند. همین روزها به همت استادان زبان فارسی ترکیه در آنکارا و رایزنی فرهنگی یک همایش برای رودکی برپا می‌شود. من به تاجیکستان زیاد سفر کردم و این سروده از رودکی را به زبان فارسی در فضای آرامگاه او دیدم «بر هرکه نامخت ازگذشت روزگار / نیز ناموزد ز هیچ آموزگار»
وی سپس به نشست ماهانه صمیمی که از سوی موسسه پژوهشی میراث مکتوب برگزار می‌شود، اشاره کرد و گفت: این مجالس که افراد زبده، برگزیده، فرهیختگان و علاقه‌مندان به علم و فرهنگ در این جلسه حضور دارند در تاریخ ما سنت دیرینه‌ای دارد و در تاریخ اسلام و ایران و در مقدمه کلیله و دمنه نصرالله منشی نیز به آن اشاره شده است.
حدادعادل ادامه داد: انگیزه ترجمه کتاب کلیله و دمنه از مجالسی پدید آمد که روزهای پنجشنبه در بخارا تشکیل می‌شد و اهل ادب در آن‌جا جمع می‌شدند و این مجالس مقدمه پدید آمدن کلیله و دمنه شد. همچنین برخی از مورخان تاریخ تمدن اسلامی به این نوع جلسات اشاره کرده‌اند. در دوران نزدیک به ما و در اواخر قاجار جای پایی در جلساتی می‌بینیم که دغدغه آنان پاسخ‌گویی به نیازهایشان بوده است.
وی افزود: همچنین دهخدا و سعید نفیسی جلساتی داشته‌اند و بدون اینکه بودجه‌ای داشته باشند صورت جلسه را به شکل کتابچه‌ای چاپ می‌کردند. در سال‌های پیش از انقلاب روزهای چهارشنبه در مدرسه سپهسالار جلساتی تشکیل می‌شد و دکتر شهیدی و شهید مطهری نیز در این جلسه‌ها شرکت می‌کردند. این جمع که در موسسه پژوهشی میراث مکتوب برگزار می‌شود ادامه همان سنت دیرینه است. تاثیر این جلسه‌ها در حفظ فرهنگ ایران بسیار اثرگذار بوده است.
در پایان نشست غلامرضا رضایی آوازخوانی کوتاهی داشت. سپس غلامعلی حدادعادل مجموعه دانشنامه زبان و ادب فارسی (اسماعیل سعادت) را به موسسه پژوهشی میراث مکتوب هدیه داد. همچنین زادروز اساتید ماه مهر با اهدای شاخه گل و بریدن کیک گرامی داشته شد. سپس علی‌اشرف مجتهد شبستری، اولین سفیر ایران در تاجیکستان شمع تولدش را فوت کرد و چند کلمه‌ای در باب زبان فارسی سخن گفت و بر حفظ زبان فارسی تاکید کرد و گفت: زبان فارسی این قدرت را دارد که بین کشورها و افراد تجانس بیشتری برقرار کند.
منبع: ایبنا