میراث مکتوب- بهمن بنی هاشمی، دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است که در حوزه شعر و مسائل نظری ادبیات، مقالات و کتاب‌های متنوعی را با موضوع شعر سبک هندی منتشر کرده است. این نویسنده به‌تازگی کتاب «مدخل سبک هندی» را نوشته که به مباحث نظری پیرامون شعر سبک هندی در هشت فصل می‌پردازد.
سبک هندی اصطلاحی است که با تسامح به چندین شیوه سرایش شعر فارسی اطلاق می‌شود که از اواخر قرن دهم تا اواخر قرن دوازدهم هجری قمری در مرزهای ایران و تا اواخر قرن سیزدهم هجری قمری در شبه قاره رایج بوده است. شاعران و منتقدان همان قرون برای دسته‌بندی شعر دوره خود مرزبندی‌های دقیق‌تری قائل بودند که در این کتاب ویژگی‌های شعر دوره سبک هندی با اتکا بر همان دسته‌بندی‌ها تعیین شده است. این کتاب شامل مقدماتی از مباحث تاریخی فرهنگی و ادبی است و تصویری کلی از شعر فارسی در این دوره و قالب‌ها شیوه‌ها و طرزهای آن ارائه می‌کند.
نویسنده در فصل اول کتاب با نگاهی به تاریخچه و کلیات سبک شعر هندی، تاثیر نگاه پادشاهان صفوی و هندی را در پیدایش این سبک از شعر فارسی به مثابه تاریخی، مورد پژوهش قرار داده و التقاط ترکیب سازه‌های شعر فارسی و هندی را در کاربردهایی که پیدا کرده شرح داده است. او در فصل دوم به سبک‌ها و شیوه‌های شعری رایج در قرن دهم تا دوازدهم پرداخته تا از این رهگذر شعر را به لحاظ سبکی و مکتبی مورد بررسی قرار داده و با برشماری عناصری چون خیال و ایهام بندی طرز تزریق آنها به شعر را در مباحثی جداگانه شرح داده است.
بنی هاشمی در فصل سوم این کتاب با پیش درآمدی که از شعرشناسی در فصول قبل آورده به ساحت‌های اختصاصی هنرسازه‌ی شعر در سبک هندی ورود کرده است. این فصل با عنوان شناخت اصطلاحات کلیدی شعر سبک هندی آورده شده که در آن به مضمون‌سازی، آشنایی‌زدایی و انواع شعر به مثابه ساختاری پرداخته شده است.
فصل چهارم این کتاب شامل قلمرو ادبی و بلاغی شعر سبک هندی است که در این فصل مخاطب با آرایه‌های ادبی به کار رفته در سبک هندی به لحاظ مضمونی و کارکرد آشنا می‌شود و نحوه به‌کارگیری آرایه‌های ادبی در این اشعار را می‌شناسد.
فصل پنجم با نگاهی به ترکیبات نو و ریشه های واژگانی در شعر سبک هندی به قلمرو زبانی این سبک اختصاص دارد و در فصل ششم نویسنده به سراغ زمینه‌های فکری و ویژگی‌های محتوایی در شعر سبک هندی رفته و تاثیر اندیشه‌های هنری و عرفانی شاعران هندو را مورد بررسی قرار داده است.
فصل هفتم معرف ویژگی‌های قالب‌های شعری در ژانرهای ادبی است و نویسنده با بیان برجسته‌ترین عنصر در قالب‌های شعری قصیده، غزل، منظومه و مثنوی کارکرد آن را به مثابه محتوایی مورد تحلیل و تامل قرار داده است. نویسنده در فصل هشتم که فصل انتهایی این کتاب است به بوته نقد ادبی در شعر سبک هندی وارد شده و از منظر اصلاحی، زبانی، محتوایی، بلاغی و عروضی نقد خود را از شعر سبک هندی در پایان آورده است.
. کتاب مدخل سبک هندی اثری مقدماتی و آموزشی است که مطالب مهم، متعدد و ناشناخته را در شعر سبک هندی معرفی و تبیین می‌کند. اهمیت کتاب از این حیث است که شعر دوره سبک هندی بخش عظیمی از شعر و ادبیات فارسی را شامل می‌شود حال آنکه به خاطر نقدهایی منفی و نگره سقوط شعر فارسی در این دوره، در پژوهش‌های پیشین چندان به آن اهمیت داده نشده است.
از مهمترین ویژگی‌های این کتاب پرداختن به انواع قالب‌ها و ژانرهای متعدد در شعر سبک هندی است که پیش از این در منابع مطالعاتی و مسائل نظری ادبیات کمتر به چشم می‌خورد. در این کتاب مخاطب با مسائل و موضوعات بکر و کمتر شناخته شده در شعر ادبیات فارسی در این عصر آشنا می‌شود.
بهمن بنی‌هاشمی در بخش درآمد این کتاب با نگاه به نظریات منتقدانه معاصر به این سبک شعری آورده است: «در این اثر قصد داریم به دور از این نوع ارزشگذاری‌ها شعر این دوره را توصیف کنیم و شاخه‌های مختلف و نحله‌های متعدد آن را بهتر بشناسیم در این راستا بیشتر سعی می‌کنیم تا حدی که ممکن است عینک مخاطبان آن عصر را بازسازی کنیم و از نظرگاه مخاطبان آن دوره با کلیات و مقدمات شعر سبک هندی آشنا شویم.»
کتاب «مدخل سبک هندی» نوشته بهمن بنی هاشمی ۳۸۸ صفحه دارد و توسط انتشارات فاطمی در سال ۱۴۰۳ وارد بازار نشر شده است.
سمیه نجفی خاتونی
منبع: ایبنا