میراث مکتوب – در این کتاب سیاست دینی ساسانیان در برابر اقلیتهای دینی (مانویان، مزدکیان، یهودیان، مسیحیان و بودائیان) بررسی شده است.
موضوع کتاب حاضر، بررسی اوضاع دینی و جغرافیای دینی دولت «ساسانی» و سیاست شاهان این سلسله در برابر پیروان دیگر ادیان است. هدف از تدوین پژوهش حاضر، ارائه تصویری شفّاف و روشن از حوادث و وقایع دینی دوران ساسانی و بررسی پیامدها و عواقب تأسیس و تشکیل دین ملّی بر ادیان مانوی، مزدکی، یهودی، مسیحی و بودایی و پیروان آنها با روش توصیفی ـ تحلیلی است.
در همین راستا نخست، تاریخ اجتماعی ـ سیاسی ساسانیان تشریح و نقش دین زرتشت در شاهنشاهی ساسانیان بررسی شده است.
سپس ضمن معرّفی اجمالی هر یک از ادیان یاد شده و اصول اعتقادی آن، موضوع دولت ساسانی و روحانیون زردشتی در قبال پیروان این ادیان به تفضیل شرح داده شده است.
کتاب حاضر دارای بخشهای زیر است:
تاریخ سیاسی – اجتماعی ساسانیان
دین زرتشتی در شاهنشاهی ساسانیان
مانویان و مزدکیان
بوداییان، یهودیان و مسیحیان
یکی از مهمترین مسائل مربوط به دوران ساسانیان که میتواند ذهن هر پژوهشگری را به خود معطوف کند، بررسی اوضاع دینی و به طور کلی و جغرافیای دینی دولت ساسانی است، موضوعی که تحقیق درباره آن، به علت فقدان منابع و مدارک کافی، با دشواری های بسیاری همراه است.
مهم ترین مسائلی که در این زمینه میتواند مورد بررسی قرار گیرد، پرسشهایی است در خصوص وضعیت دین زرتشتی در این دوره، مراحل و چگونگی استقرار دین رسمی و دولتی، و به طور کلی سیاست دینی این دولت و از همه مهمتر، بررسی پیامدهای تاسیس دین دولتی برای ادیان و اقلیتهای دینی که در قلمروی این دولت به سر میبردند. زیرا با توجه به گستردگی جغرافیایی امپراتوری ساسانی که مناطق وسیعی از ماوراءالنهر تا بین النهرین را زیر فرمان خود داشت. تعداد زیادی از بوداییان، یهودیان و مسیحیان در قلمروی این دولت میزیستهاند و زندگی سیاسی – دینی شان جریان داشته است.
هدف اصلی از نوشتن این کتاب آن است که بدون حب و بغض و با پرهیز از تحویلگرایی، تصویری شفاف و روشن از حوادث و وقایع دینی دوران ساسانی ارائه شود. زیرا دوران ساسانیان با همه فراز و نشیبهای خود، یکی از برجستهترین ادوار تاریخی کشور ایران به شمار آمده، دارای ویژگیهای منحصر به فرد و ممتازی است که هرکدام از آنها میتواند به تنهایی موضوع پژوهش مستقل قرار گیرد.
مبنای تالیف این کتاب یافتن پاسخهایی اقناع کننده و مستند به پرسشهایی مهم بوده است. هرچند وسعت و گستردگی این موضوعات و بضاعت اندک نویسنده عواملی بودهاند که گاهی یافتن پاسخهای قانعکننده را دشوار میکند.
اقلیتهای دینی در دوران ساسانیان: سیاست دینی ساسانیان در برابر اقلیتهای دینی (مانویان، مزدکیان، یهودیان، مسیحیان و بودائیان) نوشته سعید گلزار است که در ۲۵۶ صفحه از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شده است.