میراث مکتوب- جدیدترین شمارهٔ فصلنامهٔ فرهنگی تاریخی «دربند» با موضوع «مقبرة‌الشعرای تبریز، شناسنامهٔ هویت ایران» منتشر شد.
در این فصلنامه که سعید طرزمی، دانش‌آموختهٔ ادبیات فارسی در مقطع دکترا، سردبیری ویژۀ این شماره آن را بر عهده داشته، مقالات و یادداشت‌های متنوعی دربارهٔ مقبرةالشعرا به قلم پژوهشگران عرصهٔ ادبیات و تاریخ به چاپ رسیده است.
طرزمی در یادداشت خود، تبریز را مرکز ثقل و اعتبار فرهنگی و تاریخی در ایران دانسته و شعر را در این ناحیه دارای قدمت و اعتباری شایان ستایش قلمداد کرده است. وی مقبرة‌الشعر را نگین ادبیات فارسی خوانده و افزوده است: «مقبرة‌الشعرای تبریز مدفن بخش عظیمی از چهره‌های سرشناس زبان و ادب فارسی است».
این پژوهشگر حوزهٔ ادبیات با اشاره به این نکته که محل تولد مدفونان این مقبره یادآور تاریخ ایران فرهنگی است، به خوانندگان یادآور می‌شود که محل تولد این شاعران از آن سوی رود ارس تا خراسان و فاریاب است. وی در ادامه نیز به بررسی شاعران کلاسیک و معاصر که پس از دورهٔ مشروطه در تبریز ظهور کرده‌اند پرداخته است.
یکی از مقالات این شماره «مقبرة‌الشعرای سرخاب» نوشتهٔ مرحوم عزیز دولت‌آبادی، پژوهشگر تاریخ و ادبیات آذربایجان، است که نخستین‌بار در سال ۱۳۴۳ در نشریهٔ دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تبریز منتشر شده است. البته با ارجاع به نشانی مقاله، احتمال دسترسی به آن شاید چندان دشوار نبود و استفاده از مقالات تحقیقی نو میتوانست جایگزین آن شود.
نویسنده در این مقاله ضمن معرفی کوی سرخاب به چهار کوی تبریز با نام‌های سرخاب، چرنداب، گجیل و شش‌گلان پرداخته و نوشته است که به جز شش‌گلان سه کوی دیگر تبریز خاستگاه علما و عرفا بوده است. از سال ۱۳۴۱ تصمیم بر آن شد تا مقابر شعرای آذربایجان کشف و احیا شود.
«مقبرةالشعرا و سابقهٔ تاریخی آن» نوشتهٔ دکتر مهری باقری است. نگارنده در درجهٔ نخست به معماری این بنا پرداخته و سپس از منظر تاریخی مقبرةالشعرا را بررسی کرده است.
مرحوم محمد محیط‌طباطبایی در مقاله‌ای با عنوان «مقبرةالشعرا یا مدینة‌الشعرا» به تفصیل به بیان و شرح سرگذشت عارفان و شاعران و مقابر آنها پرداخته است. به اعتقاد وی عارفان همواره در ایران گرامی بوده‌اند. وی شاهد این ادعا را مقابر آنها از اصفهان تا کرمان و شیراز می‌داند و در مقابل، شاعران را از این توجه مبرا ازریابی می‌کند و می‌‌نویسد که آرامگاه باشکوه فردوسی، خرابه‌ای بیش نبود. این قبر پس از فتنهٔ ازبکان و به دستور عبیدالله خان خراب شد.
مرحوم محیط طباطبایی این مقاله را در سال ۱۳۵۱ انتشار داده است. نویسنده در آن سال توصیه کرده است که باید برای تجلیل از نام بلند خاقانی، همام، قطران و ظهیری، بنایی باشکوه ساخته شود.
«گزارشی از مقبرة‌الشعرای سرخاب تبریز»، «جستاری در مقبرة‌الشعرای تبریز» در کنار «شکل‌گیری و سیر تحول مزارات سرخاب تبریز از صدر اسلام تا قرن ۱۰ هجری» دیگر مقالات این شمارهٔ «دربند» است که هر یک از زاویه‌ای به این بنای فرهنگی و تاریخی پرداخته‌اند.
سمانه خرم‌دل، پژوهشگر حوزهٔ ادبیات فارسی در مقاله‌ای به تلخیص بخشی از کتاب «آذربایجان و شاهنامه» نوشته دکتر سجاد آیدنلو پرداخته است.
خوانندگان در ادامهٔ مطالعهٔ این فصلنامه می‌توانند مقالاتی دیگر با موضوع مقبرةالشعرا، طراحی یادمان این بنا، سبک شعری آخرین شاعر مدفون در مقبرةالشعرا را از نظر بگذرانند.
همچنین عارفان خفته در مقبرةالشعرا، مضامین عاشورایی در شعر شاعران این مقبره از دیگر مقالات این شماره است.
فصلنامهٔ فرهنگی تاریخی «دربند» با مدیرمسئولی داود دشتبانی منتشر شده است. علاقه‌مندان می‌توانند این فصلنامه را از کتابفروشی‌ها با قیمت ۲۵۰ هزار تومان بخواهند.
با عنایت به تلاش گردانندگان این فصلنامه برای تهیه و چاپ این نشریه و بررسی فرهنگ و تاریخ آذربایجان که در جای خود قابل تحسین و حمایت است، ذکر چند نکته خالی از لطف نیست:
1. اهتمام در ویراستاری ادبی و پاکیزه‌نویسی گام مهمی در جهت خوانش و مطالعهٔ بهتر مطالب فصلنامه است.
2. به نظر می‌رسد، بررسی محتوایی مقالات میتوانست خروجی بهتر و مناسب‌تری در تدوین و انتخاب آنها داشته باشد.
3. انتخاب مقالاتی با رویکرد ایران و زبان فارسی در نزد شاعران مقبرةالشعرا که اتفاقا کم هم نیست، میتوانست این فصلنامه را در پیشبرد اهداف خود کمک شایانی کند.
