میراث مکتوب- دانشمندان ایران و جهان، بیرونی را دانشمندی ذوفنون، ریاضی دان، اخترشناس، طبیعی دان، فیزیک دان، تاریخ نگار، جغرافی دان و دین شناس شناخته اند، اما بُعد علمی دیگری که غالباً از نظرها پوشیده مانده، ساحت مردم شناسانۀ این فیلسوف است.
از ویژگی های مهمی که امروزه برای هر پژوهشگر مردم شناس لازم می دانند، چند زبانه بودن و تعصب نورزیدن به قوم و فرهنگ قومی و دینی خود و بی طرف بودن در نقل وقایع و برداشت ها و تحلیل ها است. از این رو، مردم شناسان می کوشند تا با آموختن زبان مردم جامعه مورد مطالعه خود و پرهیز از قوم مداری و تعصب ورزی، فاصله و احساس بیگانگی میان خود و مردم را بردارند و تا می توانند به مردم و فرهنگ و اندیشه آنان نزدیک شوند و در فضایی آشنا و صمیمی به مفاهیم فرهنگی رفتار و اندیشه آنان دست یابند. بیرونی پژوهشگری بود که ویژگی های یک مردم شناس را به کمال داشت و حدود هزار سال پیش با رفتن به میان مردم جامعه و آموختن زبان و فرهنگ مردم و انس گرفتن با عقاید و رفتارشان به مطالعه می پرداخت.
بیرونی زبان های فارسی، عربی، عبری و سُریانی را می دانست و به هنگام اقامت در هند زبان سنسکریت و چند زبان محلی دیگر را نیز آموخت. زبان دانیِ بیرونی بر توان او در کار پژوهش کتابخانه ای و میدانی افزود و او را در دستیابی به اطلاعات درباره قوم ها، آداب و رسوم، اعتقادات، سنّت ها و فلسفه ادیان، به ویژه ادیان و مذاهب هندوان کمک کرد. از این روست که یکی از محققان غربی به رغم گذشت حدود هزار سال از زمان زندگی بیرونی، او را به دوره ما نزدیک تر می داند، تا به دورانی که بیرونی در آن می زیست.
این بخشی از مقاله ای است که دکتر علی بلوک باشی به عنوان «بیرونی مردم شناس»، در نخستین شماره فصلنامه علمی و تحقیقاتی نامۀ ایران و اسلام به انتشار رسانیده است.
سایر مقالاتی که در این شماره به چشم می خورد، عبارتند از:
در مفهوم ایران پژوهی: دکتر ناصر تکمیل همایون
خروش شهر خاموشان؛ دیدار از تته یادگاری از پرشکوهترین دوران زبان و ادب ایرانی: دکتر قاسم صافی
فرا تحلیل مطالعات ایران شناسی در آلمان: دکتر ماهوش آموزگار
ادب پژوهان عرب و شاهکارهای ادب فارسی: سید محمد صدر هاشمی
ایران شناسی و باستان شناسی اجتماعی: پرفسور شاپور رواسانی
اسلام پژوهی در آمریکا؛ از ساختار تارشد آکادمیک: دکتر کیومرث امیری
مارتین کرامر و نقد رهیافت های مطالعات خاورمیانه: اسماعیل تقی زاده
مسلمان چینی و پژوهشگران غربی، از توهم تا واقعیت: دکتر عادل خانی
گونه شناسی نشریات اسلام پژوهی آکادمیک: فاطمه امیرخانی فراهانی
رویکرد انگلیسی به مطالعات اسلامی در سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱: جمیله کوکبی
مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه آکسفورد و ماورای آن: طاهر رحمانی
گزارش یک کتاب: مسلمانان در اروپای قرن بیست و یکم: الهام بازدار
از ویژگی های مهمی که امروزه برای هر پژوهشگر مردم شناس لازم می دانند، چند زبانه بودن و تعصب نورزیدن به قوم و فرهنگ قومی و دینی خود و بی طرف بودن در نقل وقایع و برداشت ها و تحلیل ها است. از این رو، مردم شناسان می کوشند تا با آموختن زبان مردم جامعه مورد مطالعه خود و پرهیز از قوم مداری و تعصب ورزی، فاصله و احساس بیگانگی میان خود و مردم را بردارند و تا می توانند به مردم و فرهنگ و اندیشه آنان نزدیک شوند و در فضایی آشنا و صمیمی به مفاهیم فرهنگی رفتار و اندیشه آنان دست یابند. بیرونی پژوهشگری بود که ویژگی های یک مردم شناس را به کمال داشت و حدود هزار سال پیش با رفتن به میان مردم جامعه و آموختن زبان و فرهنگ مردم و انس گرفتن با عقاید و رفتارشان به مطالعه می پرداخت.
بیرونی زبان های فارسی، عربی، عبری و سُریانی را می دانست و به هنگام اقامت در هند زبان سنسکریت و چند زبان محلی دیگر را نیز آموخت. زبان دانیِ بیرونی بر توان او در کار پژوهش کتابخانه ای و میدانی افزود و او را در دستیابی به اطلاعات درباره قوم ها، آداب و رسوم، اعتقادات، سنّت ها و فلسفه ادیان، به ویژه ادیان و مذاهب هندوان کمک کرد. از این روست که یکی از محققان غربی به رغم گذشت حدود هزار سال از زمان زندگی بیرونی، او را به دوره ما نزدیک تر می داند، تا به دورانی که بیرونی در آن می زیست.
این بخشی از مقاله ای است که دکتر علی بلوک باشی به عنوان «بیرونی مردم شناس»، در نخستین شماره فصلنامه علمی و تحقیقاتی نامۀ ایران و اسلام به انتشار رسانیده است.
سایر مقالاتی که در این شماره به چشم می خورد، عبارتند از:
در مفهوم ایران پژوهی: دکتر ناصر تکمیل همایون
خروش شهر خاموشان؛ دیدار از تته یادگاری از پرشکوهترین دوران زبان و ادب ایرانی: دکتر قاسم صافی
فرا تحلیل مطالعات ایران شناسی در آلمان: دکتر ماهوش آموزگار
ادب پژوهان عرب و شاهکارهای ادب فارسی: سید محمد صدر هاشمی
ایران شناسی و باستان شناسی اجتماعی: پرفسور شاپور رواسانی
اسلام پژوهی در آمریکا؛ از ساختار تارشد آکادمیک: دکتر کیومرث امیری
مارتین کرامر و نقد رهیافت های مطالعات خاورمیانه: اسماعیل تقی زاده
مسلمان چینی و پژوهشگران غربی، از توهم تا واقعیت: دکتر عادل خانی
گونه شناسی نشریات اسلام پژوهی آکادمیک: فاطمه امیرخانی فراهانی
رویکرد انگلیسی به مطالعات اسلامی در سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱: جمیله کوکبی
مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه آکسفورد و ماورای آن: طاهر رحمانی
گزارش یک کتاب: مسلمانان در اروپای قرن بیست و یکم: الهام بازدار
نامۀ ایران و اسلام (فصلنامه علمی ـ تحقیقاتی ایران شناسی و اسلام شناسی)؛ صاحب امتیاز: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران؛ مدیر مسئول: دکتر اسحق صلاحی؛ سردبیر: کیومرث امیری؛ ۲۵۶ صفحه؛ ۴۵۰۰۰ ریال.
معرفی نشریه از زکیه بیات