گزارش زیر نگاهی به این آثار است.
درخشش میراث مکتوب در همایش حامیان نسخ خطی
در مراسم اختتامیۀ دوازدهمین دورۀ همایش حامیان نسخ خطی از چهار کتاب منتشر شده مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب و دو مقالۀ علمی که در دو فصلنامۀ آینۀ میراث به چاپ رسیده است، تجلیل شد.
کتابهای حفظ البدن تالیف امام فخرالدین محمد رازی(درگذشته ۶۰۶ ه.ق) با مقدمه، تحقیق و تصحیح محمد ابراهیم ذاکر، نسخه شناخت (پژوهشنامه نسخه شناسی نسخ خطی فارسی)، پژوهش و تألیف علی صفری آق قلعه با مقدمۀ ایرج افشار، اخبار ولاه خراسان تألیف ابوعلی حسین بن احمد تصحیح محمدعلی کاظم بیکی و دیوان قائمیات به تصحیح سید جلال حسینی بدخشانی، از جمله آثار میراث مکتوب بودند که در دوازدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی به عنوان آثار برگزیده و شایسته تقدیر مورد تجلیل قرار گرفتند.
همچنین مقالۀ «تصحیح نوآیین شاهنامه با بررسی و ویرایش فریدون جنیدی» تألیف سجاد آیدنلو که در شمارۀ ۴۹ آینۀ میراث به چاپ رسیده و مقاله «لزوم بازنگری در تصحیح قصص الانبیای شیرازی» تألیف اکرم السادات حاجی سیدآقایی که در ضمیمۀ شمارۀ ۲۱ آینۀ میراث منتشر شده است به عنوان مقالات برگزیده در این همایش مورد تقدیر قرار گرفتند.
دوازدهمین آئین بزرگداشت حامیان نسخ خطی ساعت ۲۸ آبان سال گذشته در سالن همایش‌های مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس در شیراز برگزار شد.
آثار برگزیده و شایستۀ تقدیر میراث مکتوب در بیست و دومین جایزۀ کتاب فصل
بیست و دومین جایزه کتاب فصل روز چهارشنبه ۲۰ دی ماه سال گذشته برگزار شد و در این میان آثاری چونکتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره به عنوان اثر برگزیده در بخش کلیات و دو کتاب استاد بشر و دیوان منجیک ترمذی در بخش های فلسفۀ اسلامی و متون قدیم شایستۀ تقدیر شناخته شدند.
کتاب شناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره
کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره تألیف عارف نوشاهی، نخستین اثر جامع در موضوع خود است که آثار مکتوب فارسی چاپ شده در کشورهای بنگلادش، پاکستان و هندوستان از آغاز چاپ کتابهای فارسی در منطقه (انشای هرکون ۱۷۸۱م) تا پایان ۲۰۰۷م – اعم از چاپ‌های سربی، سنگی، حروفی، افست، فاکسیمیله و کامپیوتری – معرفی می‌کند. در این کتابشناسی حدود ۱۱۰۰۰ عنوان کتاب در بیش از ۲۰۰۰۰ چاپ ثبت شده است، که از آن میان اغلب چاپ‌ها مستقیماً رؤیت شده و بقیه به کمک سایر منابع شناسایی گردیده است.
این کتابشناسی به ترتیب موضوعی و با ترتیب داخلی الفبایی نام کتب – به جز بخش آثار منظوم ادبیات فارسی با ترتیب الفبایی تخلص شاعران – تنظیم شده و در آن علاوه بر کتابهای مستقل فارسی، گزیده و ترجمه و شرح‌های حامل متن نیز جای داده شده است. ذیل نام کتب – اعم از متن، گزیده، ترجمه و شرح – تمامی چاپ‌های آن به ترتیب زمانی ذکر شده است.
استاد بشر
کتاب استاد بشر پژوهش هایی در زندگی، روزگار، فلسفه و علم خواجه‌نصیرالدین طوسی، گروه مترجمان و مؤلفان، گزینش و ویرایش: حسین معصومی همدانی و محمدجواد انواری. این اثر پژوهش هایی در زندگی، روزگار، فلسفه و علم خواجه نصیرالدین طوسی با عنوان «استاد بشر» با گزینش و ویرایش دکتر حسین معصومی همدانی و محمدجواد انواری منتشر شده است.
در این مجموعه مقالاتی پیرامون زندگی، آثار و اندیشه های خواجه نصیرالدین طوسی، در زمینۀ های مختلف علمی، فلسفی، کلامی، تاریخی و … گرد آمده است. بخشی از این مقالات در واقع گوشه ای از پژوهش هایی است که در بیش از یک قرن دربارۀ خواجه نصیرالدین طوسی انجام شده است و از لحاظ تاریخی اهمیت دارند.
برخی دیگر نیز پژوهش های جدیدی است که به قلم شماری از اندیشمندان ایرانی و خارجی به رشتۀ تحریر درآمده است.
دیوان مُنجیک ترمذی
دیوان منجیک ترمذی سروده علی‌بن‌محمد منجیک ترمذی، به کوشش احسان شواربی مقدم. منابع دیوان منجیک ترمذی را می‌توان در چهار دسته، شامل تذکره ها، لغت نامه ها، جُنگ ها و کتب بلاغی قرار داد. در این کتاب، ابیات منجیک از این منابع گردآوری شده و مورد تصحیح و مقابله قرار گرفته است. تعداد ابیات گردآوری شده، مجموعاً بیش از ۴۰۰ بیت است که در سه بخش شامل ابیات پیوسته، ابیات پراکنده مرتبط و ابیات پراکنده تفکیک شده‌اند. این اثر در سال جاری و در شمارگان ۵۰۰ نسخه از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب به چاپ رسیده است. یادآور می شود این اثر در مراسم اختتامیۀ هفتمین جشنوارۀ بین المللی شعر فجر، رتبۀ دوم را در بخش نقد و پژوهش به خود اختصاص داد.
کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانیِ اثر شایسته تقدیر کتاب سال
کتاب کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی تالیف زنده‌یاد ایرج افشار در بخش کلیات سی‌امین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به عنوان شایسته تقدیر شناخته شد. این کتاب مجموعه یادداشت‌های زنده‌یاد ایرج افشار درباره کاغذ است که بیش از ۵۰ سال در زمینه نسخه‌های خطی و متون چاپی گردآوری کرده بود.
کتاب کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی به معرفی کاغذ، واژه‌هایی که در دوره‌های مختلف برای آن استفاده می‌شد، نامگذاری‌ها و اصطلاحات مربوط به آن در فرهنگ ایرانی و شیوه‌های شناخت انواع کاغذ می‌پردازد.
از دیگر اطلاعاتی که در این کتاب گردآوری شده است، می‌توان به بازیافته‌های تاریخی و فرهنگی درباره کاغذ و اندازه‌گیری‌های کمی کاغذ در دوره‌های مختلف، همچنین رنگ‌های کاغذ مانند لعلی، دارچینی، فیروزه‌ای و بنفش اشاره کرد.
مسالۀ کاغذ و شناسایی آن در ایران امری تجربی به‌شمار می‌رود و زنده‌یاد افشار در این کتاب تلاش کرده تا با معرفی شناسه‌های شناخت کاغذ همراه با منابع مستند این دانش را مکتوب کند تا به انتقال آن به نسل‌های بعدی کمک کرده باشد. اصطلاحاتی که در کتاب آورده شده نشان از اهمیت کاغذ در دوره‌های مختلف، به‌ویژه در فرهنگ اسلامی است. همچنین نیاز نسخه‌شناسان در شناخت جنس کاغذ و مواد اولیه تهیه آن و مسایل تجربی به‌صورت کمی در کتاب مطرح شده است.
محک خسروی به عنوان اثر شایسته تقدیر جایزۀ ادبی پروین اعتصامی
محک خسروی عنوان مجموعه ای از شاعران فارسی‌‌سرا است که میرزا خسرو بیگ گرجی آنها را با توجه به وزن، قافیه و ردیف و نیز به ترتیب الفبایی، گزینش و فائزه زهرا میرزا، این اثر را تصحیح و مرکز پژوهشی میراث مکتوب، آن را منتشر کرده است.
محقق این اثر، فائزه زهرا میرزا نوۀ مؤلف و از علاقه مندان زبان فارسی در پاکستان است. وی که دورۀ دکتری زبان فارسی را در ایران گذرانده است این کوشش فرهنگی را در راه استوار داشتن میراث مکتوب مشترک پاکستان و ایران می‌داند.
در محک خسروی، ۱۵۸۹ غزل از ۵۲ شاعر گرد آمده و محقق با تلاش فراوان توانسته است، شرح حال ۴۵ تن از این شاعران را به دست آورده و در تعلیقات کتاب بیاورد.
شرح برخی لغات و اصطلاحات نیز در بخش تعلیقات آورده شده و نیز همه غزل‌های کتاب با اصل دیوان هر شاعر، چاپی یا نسخه خطی یا تذکره‌‌های ادبی مقابله و اختلافات آنها در پاورقی ها آمده است.
تنوع مضمون و سبک و حال و هوای غزل های شاعران مختلف، از ویژگی‌های بارز این کتاب است.
مرکز پژوهشی میراث مکتوب کسب این موفقیت ها را به آقایان محمدابراهیم ذاکر، علی صفری آق قلعه، دکتر محمدعلی کاظم بیکی، سیدجلال حسینی بدخشانی، سجاد آیدنلو، خانم اکرم السادات حاجی آقایی، دکتر عارف نوشاهی، دکتر حسین معصومی همدانی، محمدجواد انواری، پژوهشگر جوان و پرتلاش احسان شواربی مقدم و خانم فائزه زهرا میرزا تبریک عرض می نماید و برای آنها آرزوی توفیق روزافزون دارد.
گزارش از سیده معصومه کلانکی