میراث مکتوب- دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در یادداشت اخیر خود به وظیفه و نقش اهالی فرهنگ در دوران کرونا پرداخته است که آن را در ادامه می‌خوانید.
کُرونا با کرّ و فرّ بسیار از چین شروع و به ماچین و اقصای کرۀ خاک رخنه کرد و بشریت را غافلگیر نمود. بشر چنین پدیدۀ عالم‌گیری را تاکنون به خود ندیده است. وقتی طاعون در سال‌های 47-1350 میلادی اروپا را درنوردید، منشأ تحولات بسیار شد و در پی خود رنسانس را ایجاد کرد. مرگ دردناک طاعون‌زدگان، هنرمندان را به ابراز احساسات و توصیف این بیماری فراگیر برانگیخت. از این رو تابلوهای نقاشی، مجسمه‌ها و آثار زیادی آفریده شد که امروزه می‌توانند اطلاعات ارزنده‌ای از وضعیت مردم قرون گذشته و مواجهۀ آنان در برابر طاعون در اختیار ما بگذارند. اهل فرهنگ هم بیکار ننشستند و آثار نوشتاری بسیاری از خود بر جای گذاشتند و تبعات این بیماری مهلک مسری را برشمردند که از آن جمله می‌توان به خاطرات سال سیاه طاعون از دانیل دوفو(۱۷۲۰م)، طاعون از آلبر کامو، زمان رازها از مارسل پانیول، و آثارِ بسیار دیگر اشاره کرد.
از اول اسفند 98 کرونا در ایران رو به فزونی و شیوع نهاد. مراقبت‌ها شروع شد. ترس و واهمه فراگیر شد. همه غافلگیر شدند. قرنطینۀ خانگی به شدت همه را زمین‌گیر کرد. نوروز آمد و دید و بازدیدی در کار نبود. اهل فرهنگ، همچون همیشه، به کتاب خواندن و فیلم دیدن پناه بردند. در تماس‌های تلفنی مکرر با استادان و بزرگان عرصۀ فرهنگ (از جمله دکتر محمدعلی موحد، دکتر مهدی محقق، دکتر فتح‌الله مجتبایی، دکتر مجدالدین کیوانی، و دکتر علی‌اشرف صادقی و ده‌ها نویسندۀ دیگر)، ضمن احوال‌پرسی، جویای این می‌شدم که ایام را چگونه می‌گذرانند. حرف اغلبشان یکی بود: «کی شعر تر انگیزد خاطر که حزین باشد»، همه نگران و آزرده‌خاطر از اوضاع پیش‌آمده که عاقبت چه خواهد شد؟
از اواخر فروردین، مردمانی که «تاب مستوری» نداشتند به ویژه روزمزدان و مستأجران، کسبه و دستفروشان که نه از مقرری و مواجب ماهانه برخوردارند، نه آن‌چنان اندوخته‌ای دارند که به آن دلگرم باشند، از خانه بیرون زدند و برای جبران خسارت‌ها، به کوی و بزرن سرازیر شدند.
اما مراکز علمی، آموزشی و فرهنگی و هنری همچنان نیمه‌تعطیل ماند و کارها به دورکاری و استفاده از فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کشیده شد. کرونای با کرّ و فر، مغلوب شناخت و آگاهی مردمِ بافرهنگ شد. آگاهی عمومی با رعایت اصول بهداشتی و رعایت فاصله‌های اجتماعی، به مهار نسبی کرونا در کشور انجامید. هرچند کرونا به اقتصاد کشور صدمه زد و به مردم کم درآمد آسیب رساند، اما امیدواریم امکان جبران آن برای همگان دست دهد. با این حال به نظر می‌رسد، کرونا منشأ بروز توانمندی‌ها و گسترش روحیۀ نیکوکاری و همدلی و شکوفایی استعدادهای زیادی شد. در این مرحله با هر کس تماس داشتم، مشغول تألیف کتاب یا ترجمه یا کارهای علمی بود و بی شک کتاب‌های زیادی به‌زودی منتشر خواهد شد.
از سوی دیگر، مراکز آموزشی، دانشگاهی و مؤسسات علمی از طریق شبکه‌ها، وبگاه‌ها و سایت‌های اینترنتی به تدریس و برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌ها به شکل مجازی، به کار خود ادامه دادند؛ اتفاقی که در روندی طبیعی در چند سال آینده به وقوع می‌پیوست و کرونا به وقوعش سرعت بخشید.
ضرورت اطلاع‌رسانی و استفاده از امکانات وِبیناری -یا به پیشنهاد اخیر فرهنگستان، دور سخنی- (ویدئو کنفرانس)، محافل دانشگاهی را به سمت این موضوع سوق داد. اما اینستاگرام، وسیله‌ای است آسان و رایگان که به برکت این ویروسِ منحوس، به قدر و منزلتش بیشتر پی برده شد و در استفاده از آن رقابتی میان اهل فرهنگ ایجاد شد. البته نمی‌دانم چرا کمتر بین اهل هنر جا باز کرد و حتی حوزه‌های علمیه نیز چندان استقبالی از آن نکردند!
فضاهای مجازی رایگان، تیغ دو لب هستند که هر کس، از باب «از کوزه همان برون تراود که در اوست»، هر طور بخواهد از آن می‌تواند استفاده کند. هیچگاه نباید استفاده از ابزارها و فناوری‌های نوین را محدود و ممنوع کرد، بلکه باید روش کاربردش را یاد گرفت و از آن استفادۀ بهینه نمود.
خوشبختانه مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، تاکنون سه برنامۀ اینستاگرامی (Live) داشته، و طیّ روزها و هفته‌های آینده با تشویق استادان به نصب این نرم‌افزار، می‌کوشد تا همه بتوانیم تهدید کرونایی را به فرصت استفاده از ابزارهای رایگان جهانی تبدیل کنیم. با اینستاگرام می‌توان همزمان با تمام مردم دنیا سخن گفت و ایران و معارف الهی و فرهنگ و تمدن درخشان ایران بزرگ را بهتر از گذشته معرفی و با جهل و نادانی و تحجّر و خرافه مبارزه کرد و علم و دانش و خردورزی و اخلاق و … را برای مخاطبان تشنه، به ویژه جوانان علاقه‌مند در سراسر جهان ترویج نمود. با نصب اینستاگرام در گوشی یا لپ تاپ خود، مشوّق ما در معرفی بهترِ آثاری که انتشار می‌یابد و کوشش‌هایی که در معرفی فرهنگ ایران اسلامی می‌شود، باشید تا شما را از آن سوی مرزها زیارت نموده، دیدارها تازه کنیم و یافته‌ها، مقالات و آموزه‌ها و تجارب خود را با دیگران به اشتراک بگذاریم. ان شاءالله.