دیباچه:
هلند را نِدِرلند (Netherland) یعنی سرزمین پست می خوانند، از آن رو که 20 درصد از مساحت کشور از دریا فروتر است. پایتخت آن آمستردام است هر چند که تمام نهادهای اصلی حکومتی در شهر لاهه قرار دارد. لاهه، لیدن/ لایدن، روتردام، دلفت از جمله شهرهای معروف هلند هستند. شهر دانشگاهی لیدن نزدیک لاهه قرار دارد. دانشگاه لیدن در سال 1575 میلادی تأسیس شده و در این دانشگاه دانشمندانی چون توماس ارپنیوس، یاکوب خولیوس، رنه دکارت، لوینوس وارنر، میخائیل دخویه، مارتین هوتسما،راینهارت دوزی، هانس دبروین، نصر حامد ابوزید و در سالهای اخیر تنی چند از ایرانیان مانند دکتر تورج اتابکی و دکتر علی اصغر سید غراب تحصیل و تدریس نموده اند. توماس ارپنیوس (1624م) از بانیان کرسی شرق شناسی در دانشگاه لیدن و متخصص زبان عربی و نیز مالک مجموعه ای از نسخ نفیس ادبی و علمی بود. سخنرانی او درباره اهمیت فراگیری زبان عربی برای فهم متون علمی خواندنی است که در آینۀ میراث با عنوان «پیرامون اعتبار زبان عربی»
(آینۀ میراث، سال سوم، شماره 12، تابستان – پاییز 1378) و سپس در نامۀ بهارستان با عنوان ««ضرورت فراگیری زبان عربی برای فهم و دستیابی به متون عربی» (نامۀ بهارستان، سال اول، شمارۀ 2، پاییز – زمستان 1379) چاپ شد. شاگرد او خولیوس (1667 م) بیش از 300 نسخۀ خطی عربی و فارسی را به نسخ خطی لیدن اضافه کرد. برخی بر این باورند که پژوهشگران دانشگاه لیدن با استفاده از این منابع کهن خطی دایرۀ مطالعات اسلام شناسی خود را گسترش دادند و با تصحیح و چاپ آنها دست به تألیف دایرة المعارف اسلام و کتب ارزشمند دیگر زدند.
شرکت انتشاراتی بریل که در زمینه انتشار کتابهای حوزه شرق شناسی شهرت جهانی دارد و در شهر لیدن قرار دارد، در سال 1683توسط یوردن لوختمان تأسیس شد. در سال 1802 يان بريل، کارمند شرکت مديريت مؤسسۀ انتشاراتی لوختمان را عهده دار شد. در 1848 پسر وی، اورت بریل با خرید شرکت از خانواده لوختمان، نام آن به بریل تغییر یافت. دایرة المعارف اسلام، دانشنامۀ قرآن، دانشنامۀ حدیث و اسلامیکا ( دایرة المعارف بزرگ اسلامی/3 ج) از مهم ترین منشورات این مؤسسۀ جهانی است. مثنوي معنوي، تذكرة الاولياء، صبح اميد (انتخاب مثنويات فارسي)، خلاصۀ خمسه نظامي، جامع التواريخ، تاريخ جهانگشاي جويني، لباب الالباب، راحة الصدور و آية السرور، تواريخ آل سلجوق و مجموعۀ رسائل حروفيه از جمله آثار ارزشمند این شرکت معتبر انتشاراتی به شمار می رود.
بزرگداشت فردوسی در لیدن
روز پنج شنبه 25 اردیبهشت برابر با 14 ماه می به دعوت مشترک سفارت ایران در هلند و بخش زبان فارسی دانشگاه لیدن، به مناسبت سالروز بزرگداشت فردوسی به همراه دکتر میرجلال الدین کزازی راهی هلند شدیم. وقتی دکتر علی اصغر سیدغراب، مدیر بخش مذکور با من تماس گرفت به ایشان عرض کردم من شاهنامه پژوه نیستم و سخن گفتن از نسخه های شاهنامه و فواید چاپهای عکسی آن، می تواند برای بعضی از پژوهشگران مفید باشد، ولی من پیشنهاد می کنم از دکتر سجاد آیدنلو که از شاهنامه شناسان بنام و پرتلاش روزگار ما هستند، دعوت به عمل آورید تا ایران شناسان اروپایی، با پژوهشگران جوان ایرانی آشنا شوند. ایشان گفتند دکتر آیدنلو را هم دعوت خواهیم کرد (البته دکتر آیدنلو به سبب برنامه کاری نتوانست پذیرای دعوت ایشان باشد)، اما می خواهیم شما کارها و فعالیت های میراث مکتوب را معرفی کنید تا بدانند نقش و جایگاه این آثار در تقویت هویت ملی و ترویج زبان فارسی و نشر متون حماسی تا چه اندازه سودمند و تأثیرگذار بوده است و این که چه آثار ارزشمندی در ایران در دو سه دهه گذشته منتشر شده است.
آقای مهدی کریمی، کارشناس بخش فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در لاهه که جوان علاقه مند، فعال و با انگیزه ای است و خود دستی در پژوهشهای تاریخی و تحقیق متون کهن دارد، تمام کارها را تلفنی و با رایانامه دنبال می کرد و اگر اهتمام و کوشش ایشان نبود، انجام برنامه ها و اخذ روادید به آسودگی ممکن نمی شد. به هر روی بخت یار نبود که دکتر آیدنلو ما را همراه باشد و سعادت همصحبتی با جناب دکتر کزازی که معروف اهل ادب و ادب دوستان است دست داد. شاید کسی از اهل فضل و ادب نباشد که نداند که جناب ایشان میان ادبای حاضر در عالم سخنوری و فارسی گرایی و برابرسازی های فارسی که ویژۀ خود ایشان است، یگانه روزگار ماست، به طوری که حتی یکی از شاگردان وی فرهنگ واژگان و اصطلاحات ویژۀ استاد را از لابلای کتابهای ایشان برکشیده و نمایه سازی کرده و در کتابی قطور به چاپ رسانده، به طوری که هرگاه کسی کتابی از استاد را مطالعه می کند و به واژه ای دیریاب یا برساختۀ ایشان برمی خورد، از مراجعه بدان بی نیاز نخواهد بود و راه ناهموار خوانش متن ایشان را این گونه بر خود هموار می سازد. البته نیکبختی بنده در همراهی و همنشینی با استاد، فرصتی مغتنم و اقبالی خجسته بود تا هم از ایشان فراگیرم و هم زمینۀ بحث و نظر را دربارۀ چند و چون گزینش چنین روشی در بیان و کلام وی دریابم.
دکتر اکبر ایرانی، دکتر میرجلال الدین کزازی و مهدی کریمی
ادامه دارد …