میراث مکتوب- ایرج عنایتی‌زاده، رئیس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: یکی از مهمترین مباحث مطرح نزد سیاحان و شرق شناسان توجه به آداب و رسوم به خصوص آیین مذهبی ایرانیانِ مسلمان بوده است و برپایی آیین عید قربان در سفرنامه های سیاحان عصر صفوی روایت شده است.
رئیس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، درباره نگارش جزئیات مربوط به برگزاری مراسم عید قربان در سفرنامه‌ها گفت: در سفرنامه سیاحانی چون شاردن، دلاواله، کمپفر، کاتف، ماساهارو ، تاورنیه و اورسل درباره عید قربان نوشته شده است.
عنایتی‌زاده افزود: بر اساس نقطه نظر این سیاحان، مراسم عید قربان در شهرهای بزرگ و در برخی نقاط که شاه در آن حضور دارد، برگزار می‌شود. این مراسم شامل قربانی کردن شتری با تشریفات بسیار است.
رئیس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی افزود: ارنست اورسل، جهانگرد بلژیکی در زمان ناصرالدین شاه در ایران حضور داشته است و در بخشی از سفرنامه خود آیین مربوط به عید قربان را از خود گذشتگی حضرت ابراهیم (ع) عنوان می کند و به فلسفه قربانی کردن در روز عید قربان در سفرنامه خود می پردازد و به عنوان «جشن از خود گذشتگی ابراهیم» یاد می کند. همچنین در این سفرنامه به حضور میهمانان خارجی اعم از سفرا و بازرگانان نیز اشاره شده است.
عنایتی‌زاده یادآور شد: در بخشی از سفرنامه کمپفر آلمانی، که در زمان شاه سلیمان به ایران سفر کرده بود، به قربانی کردن شتر طی مراسم خاصی اشاره شده است.
رئیس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی اظهار داشت : بر اساس آنچه در سفرنامه ها آمده است قربانی کردن شتر، آیینی حکومتی بوده که در دوران صفویه و قاجاریه با حضور شاهان رواج داشته که ریشه این آیین مذهبی از دوران صفویه آغاز شده است.
وی ادامه داد: کمپفر از دیگر سیاحان بوده است که در دوران آیین عید قربان را با جزئیات نقاشی کرده است. براساس مستندات موجود این تصویر تنها تصویر به جای مانده از نمایش جزئیات آیین عید قربان در تاریخ گذشته ایران در دوران صفویه است.
وی تاکید کرد: تصاویر مربوط به این نقاشی مراسم و جشن عید قربان با حضور شاه سلیمان صفوی در کنار درباریان و مردم را توصیف می کند که با نگاه دقیق کمپفر به ثبت رسیده است.
عنایتی زاده ادامه داد: کمپفر در سفرنامه خود به جزئیات بیشتری از آیین های مذهبی ایرانیان پرداخته است و به سفرهای مذهبی ایرانیان به مکه مکرمه، مشهد مقدس و کربلا نیز اشاره کرده است. در سفرنامه این شرق شناس آورده شده است که رایج ترین سفرزیارتی مردم مسلمان ایران به شهرهای مشهد و کربلا بوده اما سفر به مکه بر اساس واجبات دینی ایرانیان مسلمان صورت میگرفت که پس از بازگشت از مکه، گوسفند قربانی می کردند.
وی خاطر نشان کرد: ماساهارو ژاپنی که در دوران قاجار در ایران بوده است در سفرنامه خود به عید قربان نیز اشاره کرده است.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه ملی