میراث مکتوب- بزرگداشت فردوسی روز و ساعت و دقیقه نمی‌شناسد. هرگاه انسانی بتواند چنین ردی از خودش در تاریخ به جا بگذارد، که بعد از قرن‌ها هنوز در یادها زنده باشد، هر روز روز او خواهد بود. فردوسی توسی برای ایرانیان و فارسی‌زبانان همان انسان است. خواندن گفت وگویی گرم و گیرا با محمدجعفر یاحقی، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی و رئیس قطب علمی شاهنامه و فردوسی دانشگاه فردوسی مشهد روزهایی پس از روز بزرگداشت فردوسی توسی، تهی از لطف و حظ نیست. موضوع این هم‌نشینی و هم‌دمی، فعالیت‌های قطب علمی فردوسی و شاهنامه از زمان تاسیس تا کنون است.
سرآغاز کار
محمدجعفر یاحقی در آغاز درباره چگونگی تاسیس قطب علمی توضیح داد و گفت: «به طور کلی قطب‌ها مجوزهای ویژه‌ای هستند که از طرف وزارت علوم به دانشگاه‌ها داده می‌شود تا به تحقیق در موضوعی خاص بپردازند و باعث پویایی و رشد فضای علمی در کشور بشوند. در سال‌های 78 و 79 بود که وزارت علوم بخش‌نامه‌ای داد و از دانشگاه‌ها و گروه‌های آموزشی درخواست کرد که اگر امکان همکاری با وزارت علوم در ایجاد قطب‌ها را دارند، فرم‌هایی را پر کنند. دانشگاه فردوسی مشهد نیز در آن سال‌ها برای تشکیل قطبی با موضوع فردوسی‌شناسی و ادبیات خراسان تقاضای خود را ارائه کرد. به این دلیل که گروه زبان و ادبیات فارسی فردوسی مشهد گروهی بسیار زبده و قوی است، تقاضای ما در اولویت قرار گرفت و توانستیم شکل اولیه قطب را ایجاد کنیم. در سال‌های بعد گروه زبان و ادبیات فارسی فردوسی مشهد برنامه‌های متعددی را در این قطب برگزار کرد و در سال 1381 مجوز نهایی و رسمی ما صادر شد و با عنوان رسمی قطب «فردوسی‌شناسی و ادبیات خراسان» فعالیت رسمی ما شروع شد. بعد از مدتی تصمیم بر آن شد که نام قطب عوض شود. در حال حاضر نام این قطب، «فردوسی و شاهنامه» است.
قطب علمی فردوسی و شاهنامه در حال حاضر توسط رئیس قطب که به تصمیم هیئت علمی قطب انتخاب می‌شود، اداره می‌شود. این قطب به غیر از هیئت علمی‌اش کارگروه‌های مختلفی دارد که با همکاری اعضای هیئت علمی قطب و دانشجویان تشکیل شده است. هرکدام از این کارگروه‌ها به موضوعی خاص در زمینه فردوسی‌شناسی می‌پردازند.»
قطب‌های علمی، ظرفیت‌ها و کارکردها
بخش دوم سخنان محمدجعفر یاحقی به ظرفیت‌های پژوهشی و کاری قطب اختصاص داشت. او درباره این موضوع توضیح داد: «این قطب‌ها می‌توانند با مراکز علمی در خارج از کشور ارتباطات موثری برقرار کنند و به تبع آن طرح و برنامه‌های مشترکی را اجرا کنند. در حال حاضر عمده تلاش قطب علمی فردوسی و شاهنامه هدایت دانشجویان به مطالعاتی در حوزه این موضوع، برگزاری همایش‌ها، بزرگداشت‌ها، نشست‌ها و میزگردهایی با محوریت دغدغه‌های قطب فردوسی و شاهنامه است. سعی هیئت علمی این قطب بر آن بوده است که از پایان‌نامه‌هایی که با موضوع پژوهشی قطب قرابتی دارند، حمایت مالی کند. در سال‌های گذشته ما در حد توان به این امر نیز پرداخته‌ایم. فعالیت‌های قطب حتی در دوران تعطیلی دانشگاه‌ها نیز ادامه دارد. هم‌اکنون ما نشست‌های هفتگی شاهنامه‌خوانی با حضور اساتید را در فضای مجازی در دستور کار خود داریم.»
کتابخانه قطب علمی فردوسی و شاهنامه
از این استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، درباره وضعیت کتابخانه قطب فردوسی و شاهنامه پرسیدیم. او توضیح داد: «یکی از امتیازهای این قطب کتابخانه آن است. با تصمیم اعضای خانواده غلامحسین یوسفی، استاد فقید گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد کتابخانه ایشان به این قطب اهدا شده است و هم‌اکنون در اختیار دانشجویان است. ما سعی کردیم این کتابخانه را به بهترین وجه ممکن تجهیز و تکمیل کنیم. در حال حاضر کتابخانه قطب فردوسی و شاهنامه دانشگاه فردوسی مشهد یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های دانشگاهی کشور است. ما در این کتابخانه جلسات منظمی برای مطالعه و بحث و گفت‌وگو با دانشجویان و استادان برگزار می‌کردیم. حتی تعدادی از استادان غیرایرانی نیز در این جلسات مهمان ما بودند. فرصت مطالعاتی نیز در قطب علمی در کنار دوره پسادکتری ذر حال اجرا است.»
گرایش ادبیات حماسی در دوره دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی
محمدجعفر یاحقی سپس به موضوع تاسیس گرایش ادبیات حماسی در دوره دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی پرداخت و گفت: «یکی دیگر از فعالیت‌های قطب علمی فردوسی و شاهنامه ایجاد گرایش ادبیات حماسی در دوره دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی است. این گرایش در وزارت‌خانه تصویب شد و در حال حاضر در تعدادی از دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود و از نتایج تلاش‌های قطب علمی فردوسی و شاهنامه دانشگاه فردوسی مشهد است.»
کودک و شاهنامه
رئیس فعلی قطب فردوسی و شاهنامه درباره فعالیت‌های قطب علمی در حوزه ادبیات کودک وضیح داد: «از کارگروه‌های مهم قطب که در حال حاضر فعال است، کارگروه کودک و شاهنامه است که زیر نظر محمد جواد مهدوی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی، در سال ۱۳۹۰تاسیس شده است. این کارگروه با همکاری دانشجویان فارغ‌التحصیل دوره دکتری و دانشجویان مشغول به تحصیل دانشگاه فردوسی مشهد فعالیت می‌کند. اعضای این کارگروه همگی به طور تخصصی در زمینه کودک مطالعاتی داشته‌اند و با طرح موضوعی خاص عضو قطب شده‌اند. بازی و شاهنامه، چگونگی اقتباس از شاهنامه برای کودکان و… از موضوعات پژوهشی این کارگروه است.»
چاپ‌کرده‌ها
محمدجعفر یاحقی در ادامه درباره مستندسازی فعالیت‌های قطب علمی فردوسی و شاهنامه گفت: «سعی ما این بوده است که تا جایی که می‌شود فعالیت‌های این قطب علمی را مستند کنیم و تاریخچه‌ای کامل از فعالیت‌های آن ارائه بدهیم. یکی از روش‌هایی که برای انجام این امر به کار برده‌ایم، انتشار خبرنامه است. خبرنامه قطب علمی فردوسی و شاهنامه نیز در حال حاضر فعال است. از سال تاسیس قطب تا کنون ما حدود چهل شماره از این خبرنامه را منتشر کرده‌ایم. در این خبرنامه گزارش‌هایی از فعالیت‌های قطب منتشر می‌شود.»
بخش پایانی سخنان محمدجعفر یاحقی به کتاب‌های منتشرشده توسط قطب اختصاص داشت. او درباره این موضوع توضیح داد: «قطب در حال حاضر انتشاراتی ندارد. اما با همکاری نشرهای فعال کشور مانند نشر سخن اقدام به نشر آثار خود کرده است. کتاب‌هایی مانند «می‌نگریم و می‌رویم، مطالعات اقبال‌شناسی در دانشگاه فردوسی مشهد»، «زیر این نخل بلند» که مجموعه‌مقالات دانشجویان فعال در قطب است، «مشهد در آغاز قرن چهارده» و مجموعه‌مقالات همایش‌هایی که قطب برگزار می‌کند هم تا کنون در شش جلد منشتر شده است، از جمله این آثار است.»
کیمیا اکرامیان
منبع: ایبنا