میراث مکتوب- حسن انوشه (19 اسفند 1323 ـ 23 فروردین 1399 خورشیدی) نویسنده و پژوهشگر تاریخ، مترجم، و سرپرست دانشنامۀ ادب فارسی، در خانواده‌ای کشاورز در بابل زاده شد. نیای وی، به روایتی، میرزا محمدتقی نوری مازندرانی (1201ـ 1263 هجری)، از فقهای نور مازندران و صاحب تعزیۀ عطف بود. انوشه دوره متوسطه را در بابل به پایان رساند و سال 1344 در رشتۀ زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران پذیرفته شد.
پس از پایان دانشگاه، به استخدام آموزش‌وپرورش درآمد و هم‌زمان، در حوزۀ تاریخ و تمدن ایران، به ترجمه آثاری از انگلیسی به فارسی پرداخت؛ از آن جمله‌اند تاریخ غزنویان، ایران و تمدن ایرانی، ایران در سپیده‌دم تاریخ، و مجلدات مختلف تاریخ ایران کمبریج که به کوشش انتشارات امیرکبیر منتشر شده است. انوشه دانشنامه‌نویسی را از سال‌های آغازین دهه 1360 و با نوشتن قریب به دو هزار مدخل و مقاله برای دایره‌المعارف تشیع و نیز تألیف مداخلی برای بخش دوم دایره‌المعارف فارسی آغاز کرد و پس از آن، این تلاش فرهنگی را با سرپرستی مجلد نخست فرهنگ زندگی‌نامه‌ها ادامه داد. در سال 1372 با همراهی احمد مسجدجامعی، دانشنامۀ ادب فارسی را بنیاد نهاد و کم‌وبیش در مدت یک دهه، نُه مجلد از این مجموعه را سرپرستی و منتشر کرد. این اثر سترگ که حوزه‌های جغرافیایی فرهنگ و ادب فارسی را شامل می‌شود (مانند ادب فارسی در آسیای میانه، افغانستان، شبه‌قاره، قفقاز، آناتولی و بالکان، جهان عرب)، یک مجلد موضوعی نیز با عنوان فرهنگ‌نامۀ اصطلاحات، موضوعات و مضامین ادب فارسی دارد. در میانه دهه 90 هم دانشنامۀ مازندران به همت وی در زادگاهش بنا نهاده شد که هم‌اکنون روند تدوین و انتشار آن مراحل پایانی خود را می‌گذراند.
انوشه که همواره دل‌بستۀ زبان و ادب فارسی و فرهنگ و تمدن این سرزمین بوده است، کوشید تا به سهم خود پیوندی میان اقوام و ملت‌های مختلفی که در حوزه گستردۀ جهان ایرانی پراکنده‌اند، برقرار سازد. حاصل این تلاش، گذشته از دانشنامۀ ادب فارسی، مجموعه‌ای از مداخل و مقالات و کتاب‌های متعددی است که از آن میان می‌توان به کتاب‌های فارسی ناشنیده (فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات فارسی و فارسی‌شدۀ کاربردی در افغانستان)، افغانستان در غربت (زندگی‌نامه و نمونۀ سروده‌های شاعران تبعیدی افغانستان) و همچنین مقالات فراوان او در دانشنامۀ حافظ و حافظ‌پژوهی اشاره کرد.
حسن انوشه که در سراسر حیات علمی خود، نویسنده‌ای پرکار و پژوهشگری سخت‌کوش بود، در واپسین روزهای زندگی نیز که به خیمی ناخوش گرفتار آمده بود، دست از قلم برنداشت تا آنکه ترجمۀ جلد ششم تاریخ ایران کمبریج را به سرانجام رساند. وی در سپیده‌دم بیست‌وسوم فروردین 1399 دیده بر جهان فروبست. خاک‌جای او در بهشت زهرا (س)، قطعۀ نام‌آوران است.
مزدک انوشه
منبع: سالنامه شرق 1399